پوست، مو و زیبایی
آکنه (جوش غرور جوانی)
آکنه وولگاریس (acne vulgaris)، نوعی بیماری بسیار شایع دوران نوجوانی و جوانی است که به شکل ترکیبی از «سرسیاه» (کومدون؛ Comedon یا blackhead)، «جوش چرکی» (پوستول pustule)، «کیست» (cyst) و بافت جوشگاهی (اسکار:scar) با شدت‌های مختلف بروز می‌کند.
آکنه
درواقع، آکنه وولگاریس شایع‌ترین فرم آکنه به شمار می‌آید.
آکنه وولگاریس در اثر استرس، تغییرات پیش از آغاز قاعدگی، بارداری و مصرف بعضی مواد آرایشی و داروها برانگیخته می‌شود و در جنس مذکر شایع‌تر و شدیدتر است.
شرایط پوست تحت تأثیر هورمون‌هایی مانند تستوسترون و سایر آندروژن ها، در دوران بلوغ دچار تغییر می‌شود. معمولا پس از دوران نوجوانی، جوش‌ها فروکش می‌کنند ولی گاهی پس از ۳۰ سالگی نیز ادامه می‌یابند و ممکن است بافت جوشگاهی (اسکار) بر روی پوست باقی بماند.
ممکن است آکنه، علاوه بر صورت در ناحیه گردن، شانه، پشت گوش، روی قفسه سینه، پشت بدن و ناحیه کشاله ران نیز دیده شود.
معمولا آکنه شدت زیادی ندارد ولی در ٪۱۵ افراد نوع شدید آن تظاهر می‌کند.
سن شیوع آکنه
سن شیوع آکنه، اغلب ۱۲ تا ۱۴ سالگی است و در بیش از ۹۰٪ نوجوانان دیده می‌شود.
سن حداکثر شدت آکنه در دخترها معمولا پایین‌تر (۱۷ تا ۱۸ سالگی) و در پسرها، ۱۹ تا ۲۰ سالگی است.
عوامل ژنتیکی و استرس زمینه‌ساز آکنه هستند. آکنه می‌تواند موجب ناراحتی شدید روانی شود.
پوست مستعد آکنه، اغلب ظاهری براق، چرب و غیر تمیز دارد و منافذ بزرگی بر روی پیشانی، بینی، چانه، گونه‌ها، گردن، پشت و شانه‌های افراد دارای این نوع پوست دیده می‌شود. این نوع پوست‌ها عمدتا تحت تأثیر رژیم غذایی و شرایط محیط قرار دارند و گاهی به دنبال استفاده از مواد آرایشی تحریک می‌شوند.
انواع نادرتر آکنه عبارتند از: آکنه شغلی که در اثر تماس پوست با بعضی روغن‌های صنعتی ایجاد می‌شود و آکنه دارویی که به دنبال مصرف داروهایی مانند کورتون بروز می‌کند.
فرد مبتلابه آکنه چگونه می‌تواند به بهبود خود کمک کند؟
• با شستن دو بار در روز پوست با آب گرم و یک پاک‌کننده ملایم و مالش ندادن شدید پوست
• با فشار ندادن جوش‌ها (زیرا فشار دادن جوش‌ها موجب تشدید آنها و حتی ایجاد بافت جوشگاهی می‌شود).
• با مالیدن روزانه کرم بنزویل پراکساید بر روی جوش‌ها (البته پس از تجویز پزشک).
درمان‌های مرسوم
• پزشک معالج، پس از تشخیص، ممکن است برحسب شدت علایم، آنتی‌بیوتیک‌ها و سایر داروهای ضروری را که به شکل کرم و فرآورده‌های خوراکی به کار می‌روند تجویز نماید.
• داروهای کراتولیتیک موضعی، مثل اسید سالیسیلیک که به‌صورت کرم در دسترس قرار دارند، به‌وسیله پزشک تجویز می‌شوند. این داروها به تجزیه شدن توده‌های چرب مسدودکننده منفذ فولیکول مو و سلول‌های مرده یا سخت شده سطح پوست کمک می‌کنند و درنتیجه، سبوم به دام افتاده می‌تواند به بیرون جریان پیدا کند و هوا قادر خواهد بود وارد فولیکول شود. از این طریق، احتمال بروز عفونت میکروبی در جوش‌ها کاهش پیدا می‌کند.
• آنتی‌بیوتیک‌های موضعی و رتینوییدها به درمان آکنه های خفیف تا نسبتا شدید کمک می‌کنند. این داروها به شکل کرم یا پماد در دسترس قرار دارند و پس از تجویز به‌وسیله پزشک قابل‌استفاده هستند.
کرم ها و لوسیون های حاوی بنزویل پر اکساید با اثر ضد باکتری و لایه‌بردار خود به کاهش التهاب و باز کردن منافذ پوست کمک می‌کنند. رتینوییدها از طریق کاهش تولید سبوم اثر می‌کنند.
• ممکن است در آکنه های متوسط تا شدید، آنتی‌بیوتیک‌های خوراکی، مانند تتراسیکلین (حداقل به مدت ۳ تا ۴ ماه) به‌وسیله پزشک تجویز شود.
متخصصان پوست در آکنه شدید یک دوره رتینویید، مانند ایزوترتینونین (معمولا به مدت ۴ ماه) را تجویز می‌کنند.
بیش از ۹۰% افراد به این درمان پاسخ می‌دهند. بسیاری از بیماران به دنبال یک دوره درمان بارتینویید کاملا بهبود می‌یابند ولی در بعضی موارد ممکن است یک دوره درمانی دیگر نیز ضرورت پیدا کند.
• مقدار هورمون جنس مذکر (آندروژن) به دنبال مصرف قرص‌های ترکیبی ضدبارداری خوراکی کاهش پیدا می‌کند و نشان داده‌شده است که این کاهش موجب کمتر شدن شدت آکنه در بعضی خانم‌ها می‌شود (مقداری هورمون آندروژن به‌طور طبیعی در بدن خانم‌ها تولید می‌شود).
این قرص‌ها را باید حداقل ۶ ماه مصرف نمود.
احتیاط
داروهای خوراکی و موضعی ضد آکنه از عوارض جانبی برخوردار هستند. این عوارض ممکن است به‌ویژه در زنان باردار دیده شود. برای استفاده از داروها با پزشک مشورت کنید.
درمان تغذیه‌ای
• مطالعات نشان می‌دهند که شیوع آکنه درکشورهای توسعه‌یافته که مردم آن مقدار زیادی قند و نشاسته مصرف می‌کنند رو به افزایش‌یافته است.
این مواد موجب ترشح مقدار زیادی انسولین می‌شوند که به نظر می‌رسد مقدار هورمون‌های مردانه بدن را بالا می‌برند و درنتیجه، موجب بروز آکنه می‌شوند.
کاهش مصرف مقدار کربوهیدرات‌ها، گام مهمی در از بین رفتن آکنه است.
• در علم طب طبیعی (natural medicine)، آکنه، ناشی از ازدیاد سموم بدن دانسته شده است و تجارب بالینی نشان داده که سم‌زدایی می‌تواند در کاهش آکنه مؤثر واقع شود.
یکی از عوامل شایع بروز آکنه، رشد بیش‌ازحد ارگانیسم‌های قارچی است و حساسیت غذا نیز می‌تواند از عوامل شایع زمینه‌ای تولید آکنه به شمار آید.
آنتی‌اکسیدان‌ها
• آنتی‌اکسیدان‌ها می‌توانند از طریق خنثی کردن رادیکال‌های آزاد (که در بروز شرایط التهابی ایجادکننده آکنه نقش دارند) به کاهش التهاب کمک نمایند.
خوردن مقدار زیادی میوه و سبزیجات حاوی آنتی‌اکسیدان در بهبود آکنه مؤثر است.
به‌عنوان‌مثال، مصرف مرتب آب هویج که حاوی بتا کاروتن (نوعی آنتی‌اکسیدان و پیش ساز ویتامین A است) به کنترل آکنه کمک می‌کند.
مصرف روزانه ۲۰۰ میکروگرم از سلنیوم معدنی همراه با واحد بین‌المللی ویتامین A موجب کاهش نشانه‌های آکنه می‌شود.
مکمل‌های روغن ماهی
مکمل‌های روغن ماهی نیز می‌توانند به کاهش التهاب موجود در آکنه کمک کنند.
این التهاب ممکن است با مقادیر بالای اسیدهای چرب امگا ۶ (موجود در روغن‌های نباتی) و فقدان نسبی اسیدهای چرب امگا-۳ (که در ماهی‌های چرب یافت می‌شود) مرتبط باشد.
مصرف اسیدهای چرب ضروری، مانند گامالینولنیک اسید (GLA)، التهاب همراه با آکنه را کاهش می‌دهد.
این اسیدها از روغن گیاهان گل مغربی (۰Oenthera biennis)، گاوزبان (Borage officinalis) یا انگور فرنگی (Ribes nigrum) به دست می‌آیند و نیز در روغن ماهی یافت می‌شوند.
روی
روی موجود در منابع غذایی، ازجمله دانه‌های کدوحلوایی یا مکمل‌ها می‌تواند در درمان آکنه مؤثر واقع شود.
مصرف ۳۰ میلی‌گرم مکمل روی، ۳ بار در روزبه مدت ۳ تا ۴ ماه و سپس رساندن آن به ۲۵ میلی‌گرم، یک‌بار در روز مؤثر است. مصرف درازمدت روی می‌تواند منجر به تخلیه مس بدن شود؛ ازاین‌رو پزشکان مصرف ۱ میلی‌گرم در برابر مصرف هر ۱۵ میلی‌گرم روی را توصیه می‌کنند.
ویتامین B6
ویتامین B6 می‌تواند به بعضی از خانم‌ها که پیش از فرارسیدن دوران قاعدگی دچار تشدید آکنه می‌شوند، کمک کند.
احتیاط
قبل از مصرف روی همراه با آنتی‌بیوتیک‌ها، یا مصرف روغن ماهی یا روغن‌های امگا ۳ همراه با وارفارین، با پزشک مشورت نمایید.
هومیوپاتی
• هومیوپاتی در درمان آکنه مؤثر شناخته‌شده است. این کار باید به‌وسیله متخصص هومیوپاتی انجام شود.
در درمان هومیوپاتیک آکنه از مواد زیر استفاده می شود:
- گوگرد
- سیلیس
- کالیوم بروماتوم
- کالکارئاسولفوریکا
- پولساتیلا
گیاه‌درمانی غربی
• گیاهان در کنترل تولید سبوم اضافی و مبارزه با باکتری‌هایی که در فولیکول‌ها تکثیر می‌یابند بسیار مؤثرند. ترکیبی از گیاه‌درمانی داخلی و خارجی بهترین نتایج را به همراه دارد.
گیاهانی مانند موارد زیر در درمان داخلی آکنه مؤثر اند:
- مریم‌گلی
- شبدر قرمز
- چای سبز
- برگ و ریشه گیاه باباآدم را
ریشه ریواس مواد سمی زائد بدن را دفع و التهاب میکروبی را کم می‌کند. ولی به دلیل داشتن خاصیت مسهلی باید فقط به مدت کوتاه مصرف شود.
گیاه‌درمانی خارجی مانند موارد زیر می‌تواند در درمان موضعی آکنه مؤثر واقع شود:
- روغن ژل درخت چای
- رز
- عنبر سایل (هاماملیس)
- گل آقطی
- آب‌لیموی تازه و / یا ماست
- خمیر بلغور جو
- چای سبز
- بابونه
- کالندولا و برخی گیاهان دیگر
احتیاط
• گیاه‌درمانی باید تحت نظر متخصص این رشته انجام شود. (مصرف همزمان ایزوترتینوئین خوراکی (Roaccutane) با درمان‌های گیاهی توصیه نمی‌شود).
درمان با استفاده از کاربر روی بدن
• غیرفعال نمودن نقاط برانگیزاننده واقع در عضلات می‌تواند به درمان آکنه کمک کند. این نقاط، به نواحی تحریک‌پذیری گفته می‌شود که نسبت به فشار حساس‌اند. معمولا تحریک این نقاط باعث برانگیخته شدن درد و ناراحتی در همان محل و نیز نقاط دورتر خواهد شد.
به‌عنوان‌مثال، تحریک نقاط برانگیزاننده واقع در عضلات جناغی پستانی (استرنوماستوئید) جلو و طرفین گردن می‌تواند موجب بروز درد و علایم در صورت شود. چنان چه در صورت یا پیشانی شما آکنه وجود دارد و معمولا در این نواحی، پوستتان عرق می‌کند ممکن است بخشی از این مشکل، ناشی از نقاط برانگیزاننده واقع در گردن باشد.
وقتی نقاط برانگیزاننده واقع در عضلات فعال شوند، ممکن است تولید سبوم به‌وسیله پوست افزایش یابد و درنتیجه، فعالیت میکروبی و بروز نشانه‌های آکنه را سبب شود. مواردی که به غیرفعال نمودن نقاط برانگیزاننده کمک می کنند:
- طب سوزنی
- استئوپاتی
- فیزیوتراپی
- ماساژ درمانی
- کایروپراکتیک به‌وسیله ماساژ و کشش ناحیه
- آب‌درمانی (هیدروتراپی)
(مانند استفاده منظم از سونای صورت می‌تواند نقش پیشگیرانه داشته باشد و به کاهش احتمال انسداد فولیکول‌های پوست کمک کند). به‌ویژه سونای صورت متشکل از نعناع، جعفری و لیموی تازه برای تمیز کردن عمق پوست و طراوت بخشیدن به آن مؤثر است.
درمان‌های روان – تنی
• بروز آکنه، تأثیر عاطفی زیادی بر فرد و به‌ویژه بر نوجوانان می‌گذارد و بعضی از متخصصان عقیده دارند که استرس می‌تواند موجب تشدید آکنه شود.
- ترکیبی از بیوفیدبک، تجسم درمانی، آرام‌سازی و آموزش تنفس می‌تواند با کاهش استرس به درمان آکنه کمک کند.
- چنان چه مستعد ابتلا به آکنه هستید روزی ۱۰ دقیقه به تنفس دیافراگمی بپردازید.
- چنان چه آکنه موجب افسردگی شما شده است ممکن است به روان‌درمانی برای به دست آوردن اعتمادبه‌نفس نیاز داشته باشید.(در این صورت ضروری است به روانپزشک یا روان‌شناس مراجعه نمایید).
برای سالم نگه‌داشتن پوست خود چه کنیم؟
۵ اقدام زیر به شما کمک می‌کند تا پوستی سالم داشته باشید:
١. خودداری از تماس با نور آفتاب.
- اکثر تغییرات پوستی ناشی از پیری، در اثر تماس با نور خورشید در طول عمر ایجاد می‌شوند.
- سعی کنید در ساعات حداکثر زیان رسانی پرتوهای خورشیدی، یعنی ۱۰ صبح تا ۴ بعدازظهر در خارج از اتاق قرار نگیرید.
- در زیر نور آفتاب از پیراهن آستین‌بلند، شلوار بلند، کلاه لبه‌دار و کرم ضد آفتاب (با عامل محافظ آفتاب یا SPF بیش از ۱۵) استفاده کنید.
۲. سیگار نکشید.
- استعمال دخانیات، پیری پوست را تسریع می‌کند و موجب افزایش چروکیدگی پوست می‌شود.
٣. پوست را به‌آرامی بشویید، با آب گرم (و نه داغ) استحمام کنید و بیش از هر دقیقه در حمام داغ نمانید.
- از فرآورده‌ها معطر یا رنگی استفاده نکنید
- مواد آرایش را به‌دقت از اطراف چشم‌پاک کنید پوست را با ملایمت خشک‌کنید.
- صابون‌های قوی برای شستشوی پوست استفاده نکنید.
۴. پوست را به‌طور مرتب مرطوب کنید.
۵. تراشیدن موهای زائد را بااحتیاط انجام دهید.
- پیش از تراشیدن موها، پارچه گرمی را بر روی پوست قرار دهید و پس از نرم شدن موها اقدام به تراشیدن آنها نمایید.
- پس از تراشیدن، پوست را با آب گرم بشویید.
میتوانید ۸ توصیه تابستانی به آنهایی که زیاد جوش می‌زنند را مطالعه کنید.
کدام ویتامین‌ها به مراقبت از پوست کمک می‌کنند؟
ویتامین C، E، A، D و K.
منبع: کتاب راهنمای جامع سلامت در خانواده
