التهاب لثه (ژنژیویت)

به التهاب لثه که معمولا براثر عدم رعایت بهداشت دهان ایجاد می‌گردد اصطلاحا “ژنژیویت ” gingivitis گفته می‌شود. ژنژیویت خفیف که به بیماری لثه معروف است در ۹۰ درصد بزرگسالان دیده می‌شود.

لثه‌های سالم، محکم بوده و به رنگ صورتی یا قهوه‌ای می‌باشند. در التهاب لثه (ژنژیویت) لثه‌ها به رنگ قرمز ارغوانی درآمده و حالت نرمی پیدا می‌کنند. آنها به‌آسانی دچار خونریزی می‌شوند (بخصوص در هنگام مسواک زدن).

این وضعیت به‌ویژه در هنگامی‌که جرم دندان در محل اتصال با لثه‌ها تشکیل می‌شود ایجاد می‌گردد. التهاب لثه با مصرف بعضی از داروها مثل داروی فنی توئین (داروی ضد تشنج)، داروهای سرکوب‌کننده سیستم ایمنی و بعضی از داروهای ضد فشارخون، بدتر می‌شود.

این داروها ممکن است باعث رشد بیش‌ازحد لثه‌ها شده و باعث شوند که پاک کردن جرم از آنها مشکل شود. بعضی از داروهای ضدبارداری نیز می‌توانند باعث بدتر شدن علائم و مشکلات التهاب لثه (ژنژیویت) شوند.

خانم‌های حامله به خاطر تغییرات شدیدی که در میزان هورمون‌های آنها در طی دوران بارداری پدید می‌آید بیشتر مستعد ابتلا به التهاب لثه می‌شوند.

اگر التهاب لثه (ژنژیویت) خیلی سریع و بطور ناگهانی ایجاد شود به آن اصطلاحا “ژنژیویت حاد اولسراتیو نکروزه “(Acut Necrotizing Ulcerative gingivitis) و یا به‌طور اختصار ANUG معمولا در نوجوانان و جوانان دیده می‌شود.

این وضعیت گاهی اوقات از زنژیویت مزمن ایجاد می‌شود که براثر یک رشد غیرطبیعی باکتری‌هایی که بطور طبیعی و بی‌ضرر دردهان وجود دارند به وجود می‌آیند، حاد می‌گردد. وضعیت ANUG بیشتر در افرادی که تحت استرس بوده و بدحال هستند ویا اینکه به بیماری ایدز مبتلا هستند دیده می‌شود.

علائم التهاب لثه (ژنژیویت)

علائم التهاب لثه به‌تدریج ظاهرشده و معمولا شامل موارد زیر می‌باشد:

• لثه‌های به رنگ قرمز ارغوانی، نرم، براق و متورم.

• و خونریزی از لثه‌ها در هنگام مسواک زدن.

اگر التهاب لثه (ژنژیویت) درمان نشود، لثه‌ها درنهایت از دندان‌ها فاصله گرفته و یک فضایی در بین دندان‌ها و لثه ایجاد می‌شود که جرم‌های بیشتری می‌توانند در آن ایجاد شوند. باکتری‌هایی که در جرم قرار دارند ممکن است باعث شوند که التهاب لثه منتشر شود. درنهایت بیماری پریودونتیت و یا تحلیل رفتن لثه‌ها ممکن است ایجاد شود. در موارد شدید، یک یا چند دندان ممکن است لق شده و بیفتند.

علائم وضعیت ANUG معمولا به‌سرعت و در عرض یکی دو روز ظاهر می‌شوند و شامل موارد زیر می‌باشند:

• لثه‌ها به رنگ قرمز روشن درمی‌آیند که روی آنها را رسوبی خاکستری‌رنگ می‌پوشاند‌.

• ایجاد زخم‌هایی به شکل دهانه آتش‌فشان بر روی لثه‌ها؛ و خونریزی آسان لثه‌ها.

• بوی بددهان.

• ایجاد یک مزه فلزی دردهان؛ و درد لثه‌ها.

• درد لثه‌ها.

• خونریزی آسان لثه‌ها.

وقتی وضعیت ANUG پیشرفت می‌کند و بدتر می‌شود، غدد لنفاوی گردن ممکن است بزرگ‌شده و تب
نیز ظاهر شود.

نحوه درمان التهاب لثه (ژنژیویت)

اگر شما دچار التهاب لثه هستید، دندانپزشک شما احتمالا دندان‌هایتان را جرم‌گیری خواهد نمود. سپس دندان‌ها پولیش می‌شوند.

برای مراقبت از لثه‌های شما، ممکن است نیاز باشد که برای بررسی لثه‌ها چندین بار دیگر به دندانپزشک در فواصل زمانی منظم مراجعه نمایید.

دندانپزشک ممکن است به شما توصیه کند از دهان‌شویه‌هایی که حاوی پراکسید هیدروژن هستند استفاده نمایید تا از ساخته‌شدن مجدد جرم دندان جلوگیری شود.

اگر شما دچار وضعیت ANUG هستید، دندانپزشک تمام دندان‌های شمارا به‌دقت تمیز خواهد نمود و همچنین برایتان آنتی‌بیوتیک و دهان‌شویه ضدعفونی‌کننده تجویز خواهد کرد.

داروهای مسکن نیز ممکن است برایتان تجویز شود. وقتی دندان‌های شما جرم‌گیری و تمیز شدند، لثه‌هایتان به‌تدریج باید به وضعیت طبیعی خود بازگردند. شما می‌توانید با رعایت خوب بهداشت دهان و دندان‌هایتان از بروز بیماری التهاب لثه جلوگیری نمایید.

پریودونتیت

به التهاب بافت‌های محافظ دندان‌ها اصطلاحا “پریودونتیت ” (Periodontitis) گفته می‌شود. بیماری دیودونتیت در بسیاری از افراد بالای ۵۵ سال ایجاد می‌شود و یکی از علل مهم از دست دادن دندان‌ها می‌باشد.

در این بیماری، بافت‌های اطراف دندان که باعث محافظت دندان در سر جایش می‌شوند دچار التهاب شده و باعث لق شدن دندان می‌شوند که درنهایت موجب افتادن دندان می‌گردد. آسیبی که براثر بیماری پریودونتیت ایجاد می‌شود غیرقابل‌برگشت می‌باشد اما می‌توان با انجام درمان مناسب و رعایت بهداشت دهان، از التهاب بیشتر جلوگیری نمود.

شواهدی وجود دارد که نشان می‌دهد اگر بیماری پریودونتیت را بدون درمان به حال خود رها کنیم ممکن است فرد را مستعد ابتلا به بیماری قلبی عروقی نماید.

نحوه درمان پریودونتیت

شایع‌ترین نوع بیماری پریودونتیت را اصطلاحا “پریودونتیت مزمن بزرگسالان ” می‌نامند. این وضعیت اغلب به‌عنوان عارضه‌ای از التهاب لثه (ژنژیویت) ایجاد می‌شود که آن‌هم معمولا به خاطر عدم رعایت بهداشت دهان و دندان و یا سیگار کشیدن ایجاد می‌گردد.

اگر دندان‌ها مسواک نشوند، جرم دندان ایجاد می‌شود. براثر ساخته‌شدن جرم، لثه‌ها ملتهب شده و از دندان‌ها فاصله می‌گیرند. در فاصله یا فضایی که بین لثه‌ها و دندان‌ها ایجاد می‌شود، جرم بیشتری تجمع پیدا می‌کند. وقتی التهاب لثه (ژنژیویت) ایجاد می‌گردد، باکتری‌هایی که در داخل جرم قرار دارند به بافت‌های اطراف دندان حمله کرده و باعث التهاب و جدا شدن آنها از دندان می‌شوند.

همچنین التهاب باعث از دست رفتن استخوان محافظ دندان‌ها شده و دندان‌ها ممکن است بیفتند.

پریودونتیت پری آپیکال (Periapical) نوع دیگری از پریودونتیت می‌باشد که براثر پوسیدگی دندان ایجاد می‌شود و معمولا به خاطر عدم رعایت بهداشت دهان و دندان ایجاد می‌گردد.

اگر پوسیدگی دندان را |درمان نکنیم، مینای دندان و عاج دندان که در زیر آن قرار دارد درنهایت از بین رفته و اجازه می‌دهند که باکتری‌ها به پولپ دندان وارد شوند.

علائم بیماری پریودونتیت

در مراحل اولیه بیماری پریودونتیت، ممکن است هیچگونه علائم و مشکلی دیده نشود. علائم پریودونتیت مزمن ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• قرمز شدن، نرم شدن و براق شدن لثه‌ها که به‌آسانی خونریزی کرده و ممکن است تحلیل لثه‌ها نیز ایجاد شود.

• بوی بددهان و ایجاد یک مزه بد دردهان.

• درد گرفتن دندان در هنگام خوردن یک غذا یا نوشیدنی داغ، سرد یا شیرین.

در مراحل بعدی پریودونتیت مزمن، ممکن است لق شدن دندان‌ها ایجاد شود.

علائم پریودونتیت پری آپیکال ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• درد دندان در یک محل خاص (بخصوص در هنگام گاز گرفتن).

• لق شدن دندان‌ها.

• تورم فک

در بعضی از موارد، یک آبسه دندان ممکن است ایجاد شود. اگر با هر یک از علائم فوق مواجه شدید فورا با دندانپزشک خود مشورت نمایید.

نحوه درمان بیماری پریودونتیت

دندانپزشک، دندان‌ها و لثه‌های شمارا معاینه نموده و عمق فضایی که بین دندان‌ها و لثه تان ایجادشده است را با یک وسیله مخصوص اندازه‌گیری می‌کند. او برای اینکه ببیند که چه مقدار از استخوان‌های محافظی که در اطراف دندان‌ها وجود دارند از بین رفته است اقدام به‌عکس برداری رادیوگرافی از دندان‌ها می‌کند.

بیماری پریودونتیت مزمن را با برداشتن جرم‌های دندان‌ها درمان می‌کنند. در بعضی از موارد برای کاهش اندازه فضای ایجادشده بین دندان‌ها و لثه‌ها، اقدام به انجام جراحی لثه (ژنژیوکتومی gingivectomy) می‌کنند. در این جراحی، بافتها ی لثه بیمار برداشته می‌شوند تا به بافت‌های سالم اجازه داده شود که به دندان‌ها بچسبند.

بعد از جراحی لثه، دندانپزشک برایتان یک دهان‌شویه ضدعفونی‌کننده تجویز خواهد نمود که شما باید از آن به‌طور منظم استفاده نمایید. اگر بیماری پریودونتیت شما شدید باشد، دندانپزشک ممکن است برایتان یک دوره آنتی‌بیوتیک تجویز نماید و یا اینکه داروی آنتی‌بیوتیک به‌صورت خمیر در عمق فاصله بین دندان‌ها و لثه قرار متصل نماید. داده شود. برای جلوگیری از افتادن دندانهای لق شده، دندانپزشک ممکن است آنها را به سایر دندان‌هایتان متصل نماید.

بیماری پریودونتیت پری آپیکال را با برداشتن باکتری‌های دندان و انجام عمل روت کانال (عصب‌کشی) درمان می‌کنند. دندانی که نتوان برایش کاری نمود ممکن است لازم باشد که کشیده شود.

پس از درمان، دندانپزشک به شما توصیه خواهد نمود که دندان‌هایتان را حداقل روزی دو بار مسواک زده و از نخ دندان استفاده نمایید تا از تشکیل مجدد جرم دندان پیشگیری شود. اگر شما سیگاری هستید، ترک کردن سیگار به شما کمک خواهد نمود که از التهاب بیشتر لثه‌ها جلوگیری نمایید.

تحلیل رفتن لثه‌ها

لثه‌های سالم در اطراف دندان‌ها (درجایی که تاج دندان‌ها باریشه دندان‌ها اتصال می‌یابد) تشکیل یک محافظ محکمی را می‌دهد.

اگر لثه‌ها کم شده و تحلیل بروند، ریشه دندان‌ها آشکار می‌گردند و باعث می‌شود که اتصال دندان در داخل حفره‌ای که در آن قرار دارد ضعیف شود.

درنهایت دندان ممکن است لق شده و در موارد شدید ممکن است دندانپزشک مجبور شود که آن را بکشد.

اگر ریشه دندان‌ها بیرون آمده و آشکار شوند، دندان ممکن است به مواد داغ، سرد یا شیرین حساس گردد.

ازآنجایی‌که ریشه دندان‌ها نرم‌تر از مینای دندان می‌باشد بیشتر از آن به پوسیدگی دچار می‌گردد.

علل تحلیل رفتن لثه‌ها

کم شدن و تحلیل رفتن شدید لثه‌ها معمولا علامتی ازیک التهاب لثه طولانی‌مدت ویا بیماری پریودونتیت می‌باشد. این بیماری‌ها معمولا براثر عدم رعایت بهداشت دهان و دندان و ایجاد جرم دندان در محل اتصال دندان‌ها با لثه‌ها بروز می‌کنند.

لثه‌ها درنهایت دچار التهاب شده و تحلیل می‌روند و باعث می‌شوند که ریشه دندان‌ها معلوم شوند. مسواک همچنین باعث تحلیل رفتن لثه‌ها شود.

نحوه‌ی درمان تحلیل رفتن لثه‌ها

اگر لثه‌های شما کم شده و تحلیل رفته‌اند، رعایت بهتر بهداشت دهان و دندان و ترک استعمال دخانیات می‌تواند از تحلیل بیشتر لثه‌هایتان پیشگیری نماید…

دندانپزشک احتمالا با استفاده از وسیله‌ای خاص اقدام به جرم‌گیری دندان‌هایتان خواهد نمود. جرم‌گیری دندان‌ها باعث می‌شود که از تحلیل رفتن بیشتر لثه‌ها جلوگیری شود.

دندانپزشک همچنین به شما یاد خواهد داد که با چه روشی دندان‌هایتان را مسواک بزنید و چگونه از نخ دندان استفاده نمایید تا از وارد آوردن صدمات بیشتر به ریشه‌های دندان‌ها که آشکارشده‌اند جلوگیری نمایید. دندانپزشک ممکن است به شما توصیه نماید که از خمیردندان‌های مخصوص دندانهای حساس و یا دهان‌شویه‌های حاوی فلوراید استفاده نمایید.

اگر دندان‌های شما خیلی حساس شده‌اند دندانپزشک ممکن است با استفاده از لاک‌های حساسیت‌زدا و یا چسب‌های خاصی، از حساسیت دندان‌هایتان کم نماید. اگر تحلیل رفتن شدید لثه‌ها باعث لق شدن دندان‌ها شده باشد، این دندان‌های لق شده را به دندان‌هایی که هنوز محکم هستند متصل و ثابت می‌کنند.

رشد بیش‌ازحد لثه‌ها (هیپرپلازی لثه‌ها)

تورم و رشد بیش‌ازحد لثه‌ها بطور شایعی براثر بیماری التهاب لثه‌ها (ژنژیویت) ایجاد می‌شوند. این وضعیت معمولا براثر عدم رعایت بهداشت دهان و دندان و ایجاد جرم دندان در حاشیه لثه‌ها بروز می‌کند.

در این حالت لثه‌ها ملتهب شده و به‌آسانی خونریزی می‌کنند (بخصوص در هنگام مسواک زدن). رشد بیش‌ازحد لثه‌ها (هیپرپلازی Hyperplasia) همچنین می‌تواند براثر مصرف بعضی از داروها مثل داروهای ضد فشارخون، داروهای ضد تشنج و صرع و نیز بعضی داروهای سرکوب‌کننده سیستم ایمنی ایجاد شود.

این وضعیت ممکن است در هنگام حاملگی نیز به خاطر تغییرات زیادی که در هورمون‌های بدن خانم‌ها ایجاد می‌شود بروز نماید. علل کمتر شایع ایجاد تورم و رشد بیش‌ازحد لثه‌ها عبارت‌اند از: سرطان خون و بیماری اسکوروی Scurvy(کمبود شدید ویتامین ث).

برای درمان تورم و رشد بیش‌ازحد لثه‌ها، دندانپزشک شما احتمالا اقدام به جرم‌گیری دندان‌هایتان خواهد نمود و به شما توصیه خواهد کرد که بطور منظم دندان‌هایتان را مسواک زده و از نخ دندان استفاده نمایید.

در بعضی از موارد، لثه‌های اضافی را می‌توان با عمل جراحی برداشت. اگر رشد بیش‌ازحد لثه‌ها براثر مصرف داروها ایجادشده است باید استفاده از آن دارو را متوقف نموده و داروی مشابه دیگری را استفاده نمود. رشد بیش‌ازحد لثه‌ها که در هنگام حاملگی ایجاد می‌شود بعد از به دنیا آمدن کودک و بازگشت هورمون‌های بدن به میزان طبیعی‌اش، برطرف خواهد شد.

منبع: کتاب راهنمای پزشکی خانواده