التهاب مثانه،تشخیص و راه‌های مختلف درمان آن

التهاب مثانه

التهاب مثانه (سیستیت؛ cystitis) عبارت است از التهاب لایه مفروش‌کننده مثانه که جزیی از عفونت‌های دستگاه ادراری به‌شمار می‌آید.
تقریبا نیمی از زنان در طول زندگی خود حداقل یک بار دچار سیستیت می‌شوند و تعدادی از خانم‌ها نیز از حملات عود‌کننده این بیماری رنج می‌برند.
در آقایان، سیستیت به ندرت روی می دهد و اغلب با اختلال دستگاه ادراری همراه است.

حالب‌ها، کلیه‌ها را به مثانه ارتباط می‌دهند و پیشابراه ، ادرار را از کلیه‌ها به خارج از بدن هدایت می‌کند.
در آقایان، پیشابراه، طول بیشتری نسبت به خانم ها دارد و از میان غده پروستات عبور می کند. پیشابراه خانم ها کوتاه تر است و به طور مستقیم درجلوی مهبل (واژن) باز می شود.

مثانه در جنس مذکر، بر روی پروستات و در جنس مؤنث در زیر رحم قرار گرفته است. طول پیشابراه در جنس مذکر حدود ۲۰ سانتی متر است و ادرار یا مایع منی را به آلت می رساند. طول پیشابراه در جنس مؤنث حدود ۴ سانتی متر است.

سیستیت اغلب در اثر یک عفونت میکروبی روی می دهد که بیش از همه ناشی از باکتری اشریشیاکُلی (Escherichia coli) است که به طور طبیعی در روده ها زندگی می کند. خانم ها  بیشتر در خطر ابتلا به این عفونت قرار دارند که احتمالا علت این موضوع، کوتاه تر بودن پیشابراه آنان است که موجب می شود میکروب ها آسانتر خود را به مثانه برسانند.

باکتری ها از ناحیه مهبل یا مقعد، در هنگام تماس جنسی و یا در هنگام شستشوی پس از اجابت مزاج وارد مثانه می شوند. چنان چه ادرار به طور کامل از مثانه تخلیه نشود، باکتری ها در مثانه تکثیر می کنند و منجر به عفونت آن می شوند.

عوامل مستعد کننده التهاب مثانه (سیستیت) عبارتند از :

• دیابت شیرین (به دلیل آنکه باکتری ها می توانند از گلوکز موجود در ادرار بیماران دیابتی تغذیه کنند)
• شستشوی غلط ناحیه مقعد و میاندوراه پس از اجابت مزاج
• یائسگی (که موجب تغییرات دستگاه ادراری ناشی از سن و پایین آمدن مقدار هورمونهای جنسی مؤنث می شود)
• رشد بیش از حد قارچ در بدن که با پایین آمدن تعداد ارگانیسم های سالم در اطراف پیشابراه، احتمال عفونی شدن مثانه به وسیله ارگانیسم های زیان بخش را افزایش میدهد.

 عوامل برانگیزاننده التهاب مثانه عبارتند از:

• تماس جنسی
• استفاده از دیافراگم و ژل اسپرم کش به وسیله خانم‌ها در هنگام مقاربت
• وجود نقاط برانگیزاننده واقع در عضلات لگن.

نکته

ممکن است تکرر ادرار و درد لگن مقاوم به آنتی بیوتیک ها در اثر سیستیت بینابینی ایجاد شود که وضعیت ناشایعی است که در آن لایه مفروش کننده مثانه به طور مزمن دچار التهاب می شود.

 علایم سیستیت عبارتند از:

• درد و سوزش در هنگام ادرار کردن
• تکرر ادرار و فوریت ادراری، همراه با حجم کم ادرار در هر بار احساس عدم دفع ادرار به طور کامل
• احساس درد در پایین شکم و گاهی کمردرد، تب و لرز
• بد یو یا کدر شدن ادرار
• وجود خون در ادرار

چگونه فرد مبتلا به التهاب مثانه می تواند به بهبود خود کمک کند؟

• با نوشیدن مقدار زیاد آب در شبانه‌‌روز و افزایش این مقدار در هوای گرم. (نوشیدن آب زغال‌اخته می‌تواند مفید باشد).
• با ادرار کردن کمی بعد از مقاربت و نیز قبل از خواب شب.
• با مصرف مسکن‌های بدون نیاز به نسخه و قرار دادن کیسه آب گرم یا حوله گرم ومرطوب بر روی شکم.
• با خودداری از مصرف نوشیدنی های حاوی کافئین. (کافئین موجب تحریک مثانه می شود).

راه‌های مختلف درمان

1. درمان های مرسوم

تشخیص بیماری به وسیله آزمایش ادرار صورت می گیرد ولی در نخستین ویزیت بیمار، درمان با آنتی بیوتیکی که براساس تجارب حاصل از بررسی تعداد زیادی از افراد مبتلا به سیستیت، در بیماری مزبور مؤثر شناخته شده است آغاز می شود و پزشک، زمان را برای حاضر شدن نتیجه آزمایش ادرار از دست نمی دهد.
پس از آماده شدن کامل ادرار و کشت و آنتی بیوگرام ادرار، در صورت لزوم، آنتی بیوتیک قبلی، تعویض و آنتی بیوتیک جدید جایگزین می شود و چنان به همان آنتی بیوتیک قبلی براساس نتیجه آزمایش، مؤثر تشخیص داده شود درمان با آن ادامه می یابد.

مطالعات نشان داده اند که یک دوره دراز مدت درمان با آنتی‌بیوتیک، تعداد موارد عود بیماری را شدیدا کاهش می‌دهد.
اگر احتمال بروز سیستیت در اثر تماس جنسی وجود داشته باشد، در بعضی زنان، مصرف آنتی بیوتیک پیش از مقاربت توصیه می شود تا از ایجاد سیستیت پیشگیری به عمل آید.

ممکن است از آزمایش های اضافی مثل سونوگرافی برای تشخیص اختلال زمینه ای دستگاه ادراری در زنان مبتلا به سیستیت میکروبی عود کننده یا مردانی که فقط یک بار دچار سیستیت شده اند استفاده شود.

چنان چه بیمار دچار سیستیت بینابینی شده باشد، معرفی به متخصص اورولوژی ضرورت دارد. متسع کردن پیشابراه در حین سیستوسکوپی (مشاهده داخل مثانه به وسیله دستگاهی به نام سیستوسکوپ که لوله آن از راه مجرای ادرار وارد مثانه میشود) ممکن است یکی از روش‌های درمانی به شمار آید.

مالیدن کرم استروژن به اطراف پیشابراه به کاهش علایم در زنان یائسه کمک میکند.

توجه

اگر تصور می کنید کودکتان دچار التهاب مثانه شده فورا او را به نزد پزشک ببرید.در کودکان باید سیستیت فورا درمان شود زیرا در غیر این صورت ممکن است عفونت و آسیب کلیوی را به دنبال داشته باشد.

2. درمان تغذیه ای

• نوشیدن حداقل ۲ لیتر آب در شبانه روز به دفع میکروب‌ها از مثانه و پیشابراه، قبل ایجاد عفونت کمک می‌کند.
• کنترل آلودگی بدن با قارچ هایی مانند کاندیدا آلبیکانس به پیشگیری از عفونت های عود کننده دستگاه ادرارکمک می کند.
• پروبیوتیک‌ها مکمل های حاوی “باکتری های سالم “هستند که برای کنترل ارگانیسم های زیان بخش مؤثر واقع می شوند و با ارگانیسم های اطراف مهبل رقابت می کنند و در نتیجه، باعث پیشگیری از عفونت می شوند.
• میکرو ارگانیسم‌های پروبیوتیک محیط مثانه را اسیدی‌تر می‌کنند و از این طریق باعث پیشگیری از رشد ارگانیسم‌های مصرفی می‌شوند.

3. گیاه درمانی

عصاره زغال اخته احتمالا بهترین ترکیب گیاهی برای درمان عفونت های دستگاه ادراری به شمار می آید.
اخیرا مشخص شده است که عصاره زغال اخته حاوی تانین های متراکم (پروآنتوسیانیدین ها) است که از چسبیدن باکتری های زیان بخش به سلول های اپی تلیال ادراری پیشگیری میکنند و در نتیجه، این باکتری ها با جریان ادرار به خارج از بدن دفع می شوند.

احتیاط

اگر در حال مصرف داروی خاصی هستید، قبل از درمان با داروهای گیاهی با متخصص گیاه درمانی مشورت نمایید. هر نوع گیاه درمانی باید تحت نظر متخصص این رشته انجام شود.

چنانچه علایم عفونت و التهاب مثانه طی دو هفته از مصرف داروهای گیاهی برطرف نشد به پزشک مراجعه کنید.

4. گیاه درمان چینی

در طب سنتی (TCM)، بیماری لین (Lin zheng ) انواع اختلالاتی را شامل می شود که با درد در هنگام ادرار کردن مشخص می‌شوند و بعضی از آنها ناشی از سیستیت و عفونت های دستگاه ادراری هستند.

بر اساس طب سنتی چین،  بعضی از افراد که علی رغم چندین دوره درمان آنتی بیوتیکی مبتلا به علایم عود کننده سیستیت می شوند، دچارعفونت میکروبی مثانه نیستند. در طب دنیای غرب، به این نوع التهاب مثانه، “سیستیت بینابینی” گفته می‌شود. پزشکان طب سنتی چین، پس از تشخیص نوع و عامل عفونت مثانه به درمان آن می پردازند.

5. هومیوپاتی

هومیوپاتی می تواند به ویژه در درمان سیستیت بینابینی که نمی توان ارگانیسم عفونی خاصی را به عنوان عامل آن پیدا کرد مؤثر واقع شود.

6. درمان با استفاده از کار بر روی بدن

از سال های دهه ۱۹۵۰، گزارش هایی مبنی بر اینکه فعالیت نقاط برانگیزاننده واقع در عضلات شکم می تواند علایمی شبیه سیستیت ایجاد کند وجود داشت. مطالعات اخیر نشان می دهند که این موضوع صحت دارد. با استفاده از وارد آوردن فشار و یا کشش به این نقاط (به وسیله متخصص استئوپاتی یا ماساژ درمانی و به ویژه متخصص درمان عصبی عضلانی، یا بعضی از فیزیوتراپیست ها و متخصصان کایروپراکتیک) و یا با طب سوزنی می توان به بهبود علایم سیستیت کمک کرد.
ممکن است حملات عود کننده سیستیت ناشی از وجود مشکلی در ناحیه کمر باشد.
اعصاب مثانه از قسمت پایین کمر تأمین می شود و تحریک این اعصاب می تواند موجب اختلال عملکرد مثانه شود.

پرسش و پاسخ

■ سندرم پیشابراهی چیست؟

سندرم پیشابراهی عبارت است از:
دفع ادرار دردناک بدون وجود تکرر یا فوریت ادراری
همراه با چرک در ادرار
فقدان باکتری اشریشیاکلی و سایر عوامل باکتریایی بیماری‌زای سیستم ادرار به میزان ۱۰۰ عدد یا بیشتر در هر میلی‌لیتر ادرار.
این سندرم در خانم ها دیده میشود و معمولا ناشی از باکتریهایی مانند کلامیدیا تراکوماتیس، نیسریا گُنوره‌آ و گاهی ویروس هرپس ساده است. این اختلال گاهی در اثر مقاربت ایجاد می شود.

منبع: کتاب راهنمای جامع سلامت در خانواده