بیماری
انواع پسوریازیس و درمان آن
انواع پسوریازیس و درمان آن
بیماریهای پوستی، جزء شایع‌ترین بیماری‌ها در جوامع بشری محسوب می‌شوند و با ناتوانی قابل‌ملاحظه ای همراه هستند که می‌توانند از طریق اثرات فردی، خانوادگی، اجتماعی و اقتصادی، بار اضافی را بر افراد تحمیل کنند.
پسوریازیس
پسوریازیس Psoriasis یا بیماری داء الصدف :
- در کشورهای غربی، استرالیا، آمریکای جنوبی و بعضی از قسمت‌های آسیا و آفریقا شایع می‌باشد.
- یک بیماری پوستی مزمن و شایع است که با پاپول و پلاک‌های پوست ریز قرمز با پوسته‌های نقره‌ای رنگ تظاهر می‌یابد.
- یک بیماری مرتبط با سیستم ایمنی بدن است.
- در طی این بیماری سیستم ایمنی با ارسال سیگنال‌های معیوب موجب تسریع رشد سلول‌های پوست می‌شود.
- در حالت عادی، سلول‌های پوست به‌طور دائم از لایه‌های زیرین به‌طرف سطح حرکت کرده، در آنجا هسته‌های خود را ازدست‌داده و به‌صورت پوستهای مرده از بدن دفع می‌شوند.
- این روند به‌طورمعمول حدود یک ماه به طول می‌انجامد.
- در جریان پسوریازیس یک چرخه حیات سلول‌های پوست براثر همان اشکالات سیستم ایمنی، سرعت می‌یابد.
- درنتیجه چندین لایه سلول مرده در سطح پوست تجمع پیدا می‌کنند و پوسته‌های پسوریازیس را تشکیل می‌دهند.
کنترل پسوریازیس
چندین نوع مختلف این بیماری وجود دارد که کنترل اکثر آنها در افراد مشکل می‌باشد.
– در تمام موارد بیماری پسوریازیس، پوست قرمز، ضخیم و پوسته‌پوسته می‌شود.
– قسمت‌های دچار پوسته‌پوسته شدن همیشه هم باعث خارش نمی‌شوند اما اگر قسمت‌های زیادی از بدن دچار این وضعیت شود ممکن است باعث ناراحتی‌های شدید بدنی (و نیز خجالت کشیدن فرد در اجتماع) شود.
– در قسمت‌هایی از پوست که دچار پسوریازیس شده است، سلول‌های جدید پوستی با سرعت زیادتری نسبت به ریزش سلول‌های مرده ایجاد می‌شوند.
– درنتیجه سلول‌های اضافی پوست، تجمع یافته و لکه‌های ضخیم پوستی را تشکیل می‌دهند.
علت بیماری پسوریازیس
علت بروز این وضعیت هنوز مشخص نشده است اما یک حمله پسوریازیس ممکن است براثر بیماریهای عفونی، صدمات و یا استرس‌ها، شروع یا تشدید شود.
این بیماری اغلب در بعضی خانواده‌ها بیشتر دیده می‌شود که نشان‌دهنده وجود یک عامل ژنتیکی در بروز این بیماری می‌باشد. تقریبا از هر سه‌نفری که به پسوریازیس مبتلا است، یک نفر از آنها دارای خویشاوندی است که او هم دچار این بیماری می‌باشد.
مصرف بعضی از داروها می‌تواند در بعضی از افراد باعث بروز بیماری پسوریازیس شود. مثل:
- داروهای ضدافسردگی
- ضد فشارخون
- داروهای بتابلوکر
- داروهای ضد مالاریا
انواع پسوریازیس
چهار نوع اصلی پسوریازیس وجود دارد که هرکدام از آنها دارای ظاهر خاصی می‌باشند. بعضی از افراد ممکن است به بیش از یک نوع این بیماری مبتلا شوند.
انواع پسوریازیس عبارت‌اند از:
۱. پسوریازیس پلاک
۲. پسوریازیس قطره‌ای
۳. پسوریازیس پوستولر
۴. پسوریازیس معکوس
پسوریازیس پلاک (Plaque)
شایع‌ترین نوع پسوریازیس، پسوریازیس پلاک می‌باشد که ممکن است افراد را در هر سنی مبتلا نماید. این بیماری ممکن است علایم زیر را ایجاد نماید:
• لکه‌هایی که به آنها پلاک گفته می‌شود و شامل پوست قرمز، ضخیم شده و دارای سطحی پوسته‌پوسته می‌باشد. این پلاک‌ها معمولا بر روی نقاط زیر ایجاد می‌شوند:
- آرنج‌ها
- زانوها
- کمر
- پوست سر
- پشت گوش‌ها
- در خط رویش موها
• خارش متناوب در قسمت‌های مبتلای پوست.
• تغییر رنگ پیدا کردن ناخن‌ها و پیدایش فرورفتگی‌ها یا چاله‌هایی بر روی ناخن‌ها. (در موارد شدید، ناخن‌ها از بسترشان بلند شده و کنده می‌شوند).
علایم پسوریازیس پلاک معمولا برای چند هفته یا چند ماه باقی‌مانده و ممکن است به‌طور متناوب، بعدها نیز عود نمایند.
پسوریازیس قطره‌ای (guttate)
این نوع از پسوریازیس بیشتر در کودکان و نوجوانان دیده می‌شود و اغلب به دنبال یک عفونت باکتریایی در گلو ایجاد می‌گردد. علایم معمول آن عبارت‌اند از:
• لکه‌های متعددی در پوست که به شکل سکه، صورتی‌رنگ و پوسته‌پوسته هستند و قطر هرکدام از این لکه‌ها حدود یک سانتیمتر می‌باشد. (این ضایعات عمدتا در پشت و سینه ایجاد می‌شوند).
• خارش متناوب در قسمت‌هایی از پوست که دچار این وضعیت شده است.
این علایم معمولا در عرض ۴ تا ۶ ماه از بین می‌روند و دوباره هم عود نمی‌کنند اما در بیش از نیمی از موارد، بعدها نوع دیگری از پسوریازیس در این افراد عود می‌کند.
پسوریازیس پوستولر (Pustular)
این نوع از پسوریازیس نادر می‌باشد اما به‌طور بالقوه تهدیدکننده حیات می‌باشد و عمدتا افراد بزرگسال را مبتلا می‌سازد. این بیماری ممکن است به‌طور ناگهانی ظاهرشده و علایم زیر را ایجاد نماید:
• بروز تاول‌های کوچک پر از چرک در کف دست‌ها و کف پاها.
• قرمز شدن، ملتهب شدن وحساس شدن قسمت وسیعی از پوست بدن.
• قسمت‌هایی از پوست ملتهب، دچار ضخیم شدگی و پوسته‌پوسته شدن می‌گردند.
• در شدیدترین نوع پسوریازیس پوستولر، تمام پوست بدن گرفتار می‌شود.
پسوریازیس معکوس (inverse)
افراد سالخورده بیشتر دچار این نوع از پسوریازیس می‌شوند. در این نوع از پسوریازیس، در محل‌های چین‌دار بدن مثل کشاله ران، زیر پستان‌ها و زیر بغل، پوست قرمز و مرطوب می‌شود.
پسوریازیس معکوس معمولا با انجام درمان بهبود می‌یابد اما ممکن است دوباره عود نماید.
عوارض پسوریازیس
از هر ده‌نفری که به پسوریازیس مبتلا می‌شود یک نفر دچار نوعی آرتریت (آرتروز) می‌گردد که مفصل‌های انگشتان و زانوها را گرفتار می‌سازد.
در پسوریازیس پوستولر، از دست دادن مقادیر زیاد سلول‌ها از سطح پوست ممکن است منجر به موارد زیر شود:
- بی‌آبی بدن (دهیدراسیون)
- نارسایی کلیه‌ها
- عفونت‌ها
- تب بالا
- اگر این وضعیت درمان نگردد می‌تواند تهدیدکننده حیات و مرگبار باشد
نحوه درمان پسوریازیس
پزشک شما قادر خواهد بود که از ظاهر وضعیت پوست شما، نوع پسوریازیس را تشخیص دهد. اگر شما دچار پسوریازیس خفیفی هستید که مشکلی برای شما ایجاد نمی‌کند، ممکن است تصمیم بگیرید که هیچ درمانی برای علایم پوستی‌تان انجام ندهید. در غیر اینصورت، شما باید از درمانهایی که پزشک برایتان توصیه می‌کند پیروی نمایید.
– بیماری پسوریازیس را معمولا با کرمهای نرم‌کننده پوست درمان می‌کنند تا پوست نرم شود.
– سایر درمان‌های رایج عبارت‌اند:
- ترکیبات حاوی تار (Coal tar)
- ماده‌ای به نام آنترالین (anthralin)
این داروها مؤثر می‌باشند اما دارای بوی بدی هستند و می‌توانند لباس یا ملحفه رختخواب شمارا رنگی نمایند. آنترالین را فقط باید روی قسمت‌های گرفتارشده مالید زیرا درصورتی‌که در سایر قسمت‌های پوست سالم مالیده شود باعث تحریک پوست خواهد شد.
راه دیگر آن است که پزشک برایتان یک کرم حاوی کلسی پوتریول (calcipotriol) که از مشتقات ویتامین د (D) می‌باشد تجویز نماید. این کرم معمولا روزی دو بار مالیده می‌شود. (مزیت این کرم این می‌باشد که هیچ بویی نداشته و پوست بالباس را رنگی نمی‌کند و به‌طور طبیعی در حدود چهار هفته مؤثر می‌باشد). شما باید دقیقا توصیه‌های پزشکتان را در مورد این دارو اجرا نمایید زیرا این دارو را نباید به‌صورت و یا چین‌های پوست مالید.
کرمهای حاوی کورتون نیز ممکن است در این بیماری تجویز شوند. بااین‌حال، این داروها باید به مقدار کم مورداستفاده قرار گیرند زیرا دارای عوارض جانبی درازمدتی مثل، نازک شدن پوست هستند.
درمان پسوریازیس های شدید
برای درمان پسوریازیس های شدید که به کرمهای مالیدنی پاسخ نمی‌دهند، استفاده از اشعه ماوراءبنفش اغلب مؤثر واقع می‌شود. اشعه ماوراءبنفش معمولا بدون تجویز داروهای خوراکی استفاده می‌شود. در روش پووا تراپی (Puva therapy) از اشعه ماوراءبنفش همراه با داروی خوراکی پسورالن (Psoralen) استفاده می‌شود.
این دارو قبل از اینکه بیمار در مقابل اشعه ماوراءبنفش قرار بگیرد خورده می‌شود و باعث می‌گردد که پوست بیشتر به نور ماوراءبنفش حساس شود. این درمان ترکیبی باعث می‌شود که احتمال خطر سرطان پوست کمی افزایش یابد و بنابراین فقط باید تحت نظارت دقیق یک متخصص پوست انجام شود.
استفاده از نور خورشید به‌طور منظم و به مقدار کم می‌تواند به از بین رفتن پسوریازیس کمک نماید. در معرض نور خورشید قرار گرفتن به‌اندازه مناسب، درصورتی‌که هوا به‌اندازه کافی گرم باشد می‌تواند مفید واقع شود اما باید احتیاطهای لازم را انجام دهید تا دچار آفتاب‌سوختگی نشوید.
درمان پسوریازیس با داروهای خوراکی
در موارد خیلی شدید پسوریازیس نوع پوستولر که کرمهای مالیدنی ممکن است مؤثر واقع نشوند، درمان با داروهای خوراکی یا تزریقی ممکن است توصیه شود.
داروهایی که در این موارد مورداستفاده قرار می‌گیرند،عبارت‌اند از:
- رتینوئیدها (Retinoids)
- متوترکسات (Methotrexate)
- سیکلوسپورین (Cycloosporin)
بااین‌حال داروهای رتینوئید و متوترکسات می‌توانند در خانمهای حامله باعث بروز ناهنجاریهایی در جنین شوند؛ بنابراین درصورتی‌که شما حامله هستید و یا اینکه قصد حامله شدن دارید نباید از این داروها استفاده نمایید.
گرچه هیچ درمان قطعی برای بیماری پسوریازیس وجود ندارد، اما با انجام درمان می‌توان علایم آن را تسکین داد و کمک نمود که بسیاری از بیمارانی که به این بیماری دچار هستند یک زندگی طبیعی را در پیش بگیرند.
منبع: کتاب راهنمای پزشکی خانواده/ مجله روانشناسی بالینی
