با خارش پوست سر چه باید کرد؟

خارش زدایی!

خارش پوست سر جز مشکلات ناراحت‌کننده است و گاهی فرد را بسیار کلافه می‌کند ولی مانند خارش پوست بدن، شایع نیست. فارغ از بیماری‌های جدی پوست که زمینه‌ساز این نوع خارش‌ها می‌شوند، این مسئله به‌طورکلی در دو گروه سنی کودکان و جوانان به دلایل مختلف شایع می‌شود که تشخیص علت توسط متخصص پوست و ارائه راهکار مناسب به‌خوبی می‌تواند موجب بهبود شود.

خارش پوست سر در کودکان

در وهله اول کودکانی که دچار بیماری《درمانیت آتوپیک》یا《 اگزمای ارثی 》هستند، دچار خارش پوست سر می شوند زیرا پوست بدن و سر دچار خشکی بیش از حد می‌شود.

خارش سر به دلیل شپش سر نیز یکی دیگر از علل شایع خارش سر کودکان در گذشته بود که خوشبختانه به دلیل بهداشت مطلوب مردم کم شده است. گرچه امروزه شپش سر به دلیل انتقال سریع از طریق بازی و لباس، گاهی به شکلی همه گیر در مهد کودک، شیرخوارگاه یا مدارس دیده می‌شود،

اما به شکل فردی بسیار کمتر از گذشته شده است. یکی دیگر از خارش های نسبتاً شایع دوران کودکی، خارشهای نوروتیک یا عصبی است. در این حالت کودکی که تحت فشار روانی و استرس ناشی از علل مختلف مانند تماشای فیلم ترسناک، نگرانی در مدرسه و … است، به شکل نوروتیک قسمت های مختلف بدن از جمله پوست سر را میخاراند. این مشکل بر خلاف شپش که همه گیر است،

در حالت تک گیر بیشتر دیده می‌شود و زمانی که کودک سرگرم است یا فردی حواس او را پرت میکند، چنین خارشی ندارد و در تنهایی این کار را انجام می دهد اما در صورت ابتلا به شپش در هر شرایطی کودک سر را میخاراند زیرا عارضه بیماری وجود دارد.

خارشهای نوروتیک می‌تواند به دلیل تکرار سبب شکستگی موها شود و حالتی شبیه ریزش مو ایجاد کند که متخصص پوست با بررسی خراشیدگی پوست و سوالات راجع به شرایط کودک، مشکل را تشخیص می دهد.

خارش های نوروتیک علاوه بر پوست سر ممکن است کودک را به خاراندن هر قسمتی از بدن مانند صورت، زیر بغل، کشاله ران، ناحیه تناسلی و … ترغیب کند که مراجعه به روانپزشک و روانشناس برای تشخیص علت آن برای درمان بسیار کمک کننده خواهد بود.

خارش های نوروتیک در کودکان شایع‌تر است اما ممکن است در جوانی و بزرگسالی نیز دیده شود.

شایع ترین خارش مربوط به دوران جوانی

پس از دوران کودکی و رسیدن فرد به مرحله نوجوانی و بلوغ، شایع ترین و بیشترین خارشها، خارش دوران نوجوانی و جوانی است.

در سنین پس از بلوغ، پوست سر به دلیل ساختار ژنتیک در بعضی افراد چرب تر می شود و فرد مرتب پوست سر را میشوید. هورمون آندروژن مردانه، هورمونی است که چربی سازی را تشدید می‌کند و در قسمت هایی از پوست بدن که غدد چربی دارد، موجب ترشح بیشتر چربی و اندازه بزرگتر این غدد می‌شود.

پوست صورت، سر، سینه، پشت و زیربغل قسمت های هستد که در بدن انسان دارای غدد چربی و تحت تاثیر هورمون آندروژن هستند.

در جوانانی که چربی بیش از حد طبیعی است، پوست بدن به این چربی ها واکنش نشان می دهد و دچار التهاب و خارش می‌شود که به آن بیماری «درماتیت سبورئیک» یا به طور خلاصه «سبوره» گفته می‌شود. علامت مختص مشکل این است که تا چند ساعت پس از حمام، خارش پوست سر و بدن کم می‌شود اما به تدریج دوباره ایجاد می شود و هر چه زمان حمام رفتن طولانی تر شود، این حالت شدیدتر خواهد شد.

نوعی قارچ ساپروفیت یا بی ضرر پوستی به نام «تینا ورسیکالر» که در محیط چرب فعال می شود در مبتلایان به درماتیت سبورئیک نیز دخیل می‌شود. به این ترتیب قارچ بی ضرر به عامل بیماری زا یا پاتوژن تبدیل می‌شود و التهاب غدد چربی را افزایش می‌دهد و خارش پوست سر بیشتر از گذشته خواهد بود.

به طور طبیعی چربی تولید شده از غدد چربی روی پوست جمع می‌شود که با شستشوی مناسب پاک خواهد شد اما در افراد مبتلا به سبوره، کنار چربی سازی زیاد، سلول‌های چربی باعث افزایش تولید سلول‌های پوستی اطراف آنها نیز می شود که در این حالت پوسته پوسته شدن نیز ایجاد خواهد شد.

در واقع ابتلا به درماتیت سبورئیک در مراحل اولیه با چربی زیاد و خارش پوست سر همراه است اما به تدریج پوسته شدن نیز دیده می شود که کنار تاثیر قارچ تیناورسیکالر، خارش نیز بیشتر خواهد شد.

اگر مشکل فقط با افزایش چربی همراه باشد، استفاده از شامپوی مناسب موهای چرب می‌تواند به بهبود وضعیت فرد کمک کند اما از آنجا که قارچ نیز خیلی سریع در این روند تاثیر دارد، شامپوی مخصوص موهای چرب به تنهایی کافی نیست و باید از شوینده های ضد قارچ استفاده شود.

درماتیت سبورئیک مانند جوش های جوانی در بعضی افراد شدید و در بعضی دیگر خفیف بروز می‌کند.

به همین دلیل درمان ریشه ای ندارد و نمی توان با یک دوره مصرف شوینده مخصوص، به بهبود کامل امیدوار بود زیرا تا حدود ۱۰ سال همراه فرد است. تا زمانی که فرد از شامپوی مخصوص موهای چرب و در صورت نیاز از داروهای ضد التهاب برای کاهش التهاب و خارش استفاده می‌کنند، وضعیت کنترل شده است اما به دلیل اینکه درماتیت سبورئیک مشکل مزمنی است با قطع اقدامات درمانی مجدد عود می‌کند.

در حقیقت این افراد نباید به طور خودسرانه و آنی توصیه‌های پزشک را کنار بگذارند، بلکه لازم است نوع شامپو و دارو تحت نظر پزشک به تدریج ضعیف شود تا جایی که با استفاده از شامپوی مخصوص موهای چرب به خوبی کامل کنترل شود.

معمولا پس از دوره ۱۰ تا ۱۵ سال و با رسیدن به میان‌سالی وضعیت چربی پوست کم می‌شود. بهترین توصیه برای مبتلایان به درماتیت سبورئیک، شستشوی روزانه موها در حد یک مرتبه شامپو زدن است تا سطح چربی کم شود اما کاملا از بین نرود زیرا مقداری چربی مختصر برای پوست بدن و سر لازم است.

شستشوی زیاد به هیچ وجه راهکار خوبی نیست زیرا حتی پس از ۱۰ نوبت شستشو باز هم این فرد پس از چند ساعت از چربی پوست سر گله‌مند است و قطعاً این نوع شستشوها آسیب‌زا خواهد بود.

پسوریازیس؛ بیماری پوستی با خارش فراوان

بیماری دیگری که با خارش پوست همراه است، «پسوریازیس» است که خیلی نزدیک بهدرماتیت سبورئیک اما با شدت بیشتری است.

در این بیماری سلول های پوستی خیلی سریع ساخته می‌شوند و به جای اینکه طی دوره حدود ۲۸ روز به لایه سطحی پوست برسند، پس از ۳ تا ۴ روز می رسند و به دلیل اینکه هنوز سلول های قبلی زنده هستند و نیفتاده اند، روی هم انباشته می شوند و به شکل یک لایه سفید روی پوست دیده خواهند شد.

از طرفی سلول سازی سریع نیاز به تغذیه دارد، در نتیجه عروق خونی متسع می شود و سطح پوست دچار قرمزی، پوسته و خارش در هر قسمتی از پوست سر خواهد شد. البته پسوریازیس نسبت به درماتیت سبورئیک که یک خاصیت چربی سازی مضاعف است، جدی‌تر و بیماری ای است که نیاز به درمان‌های خاص پزشکی دارد.

خشکی پوست؛ مهم ترین علت خارش پوست سر سالمندان

علاوه بر موارد بیماری مانند پسوریازیس خشکی پوست مهمترین علل خارش سر در سالمندان است. در بیشتر افراد با رسیدن به سنین سالمندی، فعالیت غدد چربی کاهش می یابد و از طرفی لایه ای که باید رطوبت را نگه دارد به دلیل افزایش سن و ایجاد تخلخل در پوست کنار زمینه تبخیر آب پوست، منجر به خشکی بیشتر پوست می شود.

در این شرایط علاوه بر رطوبت، چربی پوست نیز کم میشود که در همه قسمت های بدن از جمله پوست سر خارش ایجاد میکند. به این افراد برخلاف مبتلایان به در ماتین سبورئیک توصیه به شامپو زدن کمتر میشود که موها غالباً به تنهایی با آب شسته شوند و یک تا دو بار شامپو زدن در هفته نیز با شامپو های بسیار ملایم در حد شامپو بچه باشد و فقط یک بار شامپو در زمان شست و شو کافی است.

البته برخی بیماریهای تاولی، خود ایمنی و… نیز به ندرت در برخی سالمندان بروز می‌کند که معاینه توسط متخصص پوست می تواند موجب اطمینان از خشکی های ساده و توصیه های مفید یا احتمال بیماری های جدی باشد که قطعاً درمان‌های خاصی را می‌طلبد.

مهم ترین توصیه ها برای پیشگیری و بهبود خارش پوست سر

به طور کلی شستشوی سر و بدن با آب داغ برای هیچ گروه سنی از کودک گرفته تا سالمند که دچار هر نوع خارشی هستند، توصیه نمی‌شود. گرچه به نظر می‌رسد آب داغ چربی را بهتر پاک می‌کند، به دلیل تحریکی در پوست سر ایجاد و عروق خونی را فعال می‌کند، بعد از چند ساعت چربی سازی در سطح پوست صورت، سر و بدن دوباره بر میگردد. شستشو با آب ولرم حتی ولرم مایل به خنک در هوای گرم بهترین توصیه است و آب به هیچ وجه برای مبتلایان به خارج مفید نخواهد بود.

در افرادی که پوست متوسط مایل به چرب دارند، زودتر شامپو زدن با تعداد دفعات کمتر نسبت به شستشوی دیر تر و بیشتر بهتر است، به این معنا که یک بار شامپو زدن روزانه برتری دارد نسبت به دو بار شامپو زدن روز در میان.

همچنین دو بار شامپو زدن روز در میان بهتر است از سه مرتبه شامپو زدن هر سه روز یک بار. در واقع هرچه موها و پوست را دیرتر می‌شوییم، نیاز به مقداری بیشتری شامپو است و باعث می شود چربی سر سریع از بین برود و بعد از چند ساعت دوباره برگردد که در شرایط شست و شو پس از چند روز این چربیها روی هم انباشته می‌شوند.

بعضی افراد بر این باورند یک بار شستشو چربی را از بین نمی‌برد، در حالی که مسلما نیازی به این کار نیست. در حقیقت وجود چربی در ساختار پوست موجب لطافت، شادابی و محافظت پوست می‌شود و اگر طوری شسته شود که کاملا چربی از بین برود، مغز فورا به اعصاب پیام می‌دهد که این قسمت در معرض خطر است، در نتیجه چربی طی چند ساعت مجدد تولید می‌شود. اگر مقدار کمی چربی وجود داشته باشد، این اصل وجود نخواهد داشت.

همچنین از آنجا که عرق و چربی از یک مجرا به سطح پوست می‌رسد، در هوای گرم همزمان با تعریق میزان چربی پوست نیز افزایش می یابد و این افزایش چربی مانند روندی که ذکر شد. خارش پوست را در پی دارد. با شستشوی روزانه با آب ولرم مایل به خنک با شوینده مناسب پس از بازگشت به منزل سطح چربی و عرق پوست پاک می‌شود و مانع تجمع روی پوست و در نتیجه خارج خواهد شد.

در صورت احساس چربی و خارش در پوست سر ابتدا می توان از شامپو های مناسب استفاده کرد اما اگر پس از دو هفته بهبود حاصل نشد و همچنان خارشها آزاردهنده بود، مراجعه به پزشک و تشخیص دقیق مشکل ضروری خواهد بود.

نسخه طب سنتی برای رفع خارش سر

خارش سر کودکان را ابتدا باید پزشک متخصص بررسی کند تا احتمال بیماری های واگیر مانند شپش که به شکل همه‌گیر دیده می شود، مشخص شود. در صورتی که پزشک بیماری و علت مشکلات مسری را رد کند، می‌توان از ماسک گل ختمی برای بهبود مشکل استفاده کرد.

برای این منظور توصیه می شود ۳ قاشق غذاخوری گل ختمی سفید در یک لیوان آب به مدت ۵ دقیقه جوشانده شده و پس از صاف کردن، روی پوست سر ماساژ داده شود و در حمام به مدت ۱۵ دقیقه روی سر بماند. سپس سر و موها آبکشی شود.