چرا پوستمان تاول می‌زند؟

علل و عوامل تاول‌های پوستی

به تجمع مایعات بین لایه‌های مختلف پوست که به صورت محدود و مشخص باشد، در باور عامیانه مردم «تاول‌های پوستی» گفته می‌شود اما از نظر متخصصان پوست، اندازه چنین ضایعاتی نیز مهم است. در واقع به ضایعات کوچک، «وزیکول» و به تجمع مایعات با قطر بزرگتر از و نیم سانتی متر، واژه «تاول» گفته می‌شود.

دلایل تجمع مایعات در پوست طیف وسیعی از اختلالات ژنتیکی تا علل میکروبی، عفونی و از طرفی عوامل محرک پوست را در برمی‌گیرد و علل متعددی در بروز آن نقش دارند که از جمله مهم‌ترین آنها می‌توان این موارد را برشمرد:

۱٫ اختلالات ژنتیک پوست

گروه اول بیماری‌های زمینه ساز تاول، اختلالات ساختاری و ذاتی در پوست است که به شکل ژنتیک منتقل می‌شود.
این اختلالات برحسب قدرت و میزان معیوب بودن ژن، بر ساختار پوست تاثیر می‌گذارند و باعث بروز تاول در سنین نوزادی، کودکی و بالاتر می‌شوند. اولین بیماری این گروه را می‌توان «ای بی» یا اصطلاحا «بیماری پروانه‌ای» نامید که در پی نقص ژنتیک در ساختمان پوست و کراتین‌های آن رخ می‌دهد.

برحسب اینکه ژن معیوب چه شدتی دارد و در لایه‌های سطحی یا عمقی پوست تاثیر می‌گذارد، زمینه‌ساز بروز تاول‌های خفیف تا شدید از کودکی تا بزرگسالی می‌شود.

گاهی تاول‌های پوستی محدود به نواحی خاص بدن مانند کف دست و کف پاست اما در مواردی نیز در کل بدن وجود دارد و همه اندام‌ها درگیر ضایعات بیماری می‌شوند.
در موارد شدیدتر، پوست حتی از سنین بسیار پایین که کودک شروع به چهار دست و پا رفتن می‌کند، آسیب می‌بیند، تاول‌ها ظاهر شده و حتی کنده می‌شوند و پوست درست مانند بال پروانه شکننده و ظریف است.

گاهی بیماری‌های ذاتی دیگری نیز باعث تاول می‌شوند اما پوست به دلیل ضربه، آسیب نمی‌بیند، بلکه نقصی در برابر نور خورشید وجود دارد.
این حساسیت بسیار شدید، فرد را مستعد تاول و تظاهرات پوستی می‌کند.
به چنین بیماری ژنتیکی ای «فوتوسن سیتیویتی» (Photosensitivity) گفته می‌شود.

۲٫ اختلالات ایمنی بدن

در گروه دیگر بیماری‌های زمینه‌ساز تاول‌های پوستی ، ساختمان پوست طبیعی و سالم است اما ایمنی بدن مشکل دارد.
به این ترتیب سیستم ایمنی علیه ساختار پوست فعال می‌شود و بعضی از اجزای طبیعی داخل ساختمان پوست را که مانند سیمانی بین آجرها عمل می‌کند، بیگانه می‌داند.
در نتیجه باعث جدا شدن بخش‌هایی از پوست و ایجاد تاول می‌شود.
چنین بیماری‌هایی در اصطلاح پزشکی «بیماری‎های تاولی خودایمنی» گفته می‌شود که از مهم‌ترین آنها می‌توان به «پمفیگوس ولگاریس» و «بولوز پمفیگوئید» اشاره کرد.

۳٫ بیماری‌های عفونی

در معرفی بیماری‌های زمینه‌ساز تاول‌های پوستی ، به مواردی می‌رسیم که نه در ساختمان ذاتی پوست مشکلی وجود دارد و نه سیستم ایمنی بدن دچار اختلال است.
در چنین شرایطی، ساختار پوست در اثر تهاجم یک عامل عفونی دچار آسیب می‌شود.
عوامل باکتریال از جمله این بیماری‌ها هستند که باعث ایجاد «زردرخم» در قسمت‌های مختلف بدن می‌شود.
از علل ویروسی می‌توان «تبخال» یا «زونا» را نام برد که وزیکول‌های ریز یا تاول‌های کوچک و بزرگ در اندام‌های مختلف ظاهر می‌شوند.

۴٫ حساسیت‌های دارویی

گاهی مصرف یک دارو باعث بروز واکنش‌هایی در پوست می‌شود که برحسب شدت، ممکن است با تاول‌های پوستی توام باشد.
مهم‌ترین این واکنش‌های حساسیتی دارو، «اریتم مولتی فرم» نام دارد.
البته در موارد خیلی شدید فرد حتی با مصرف کمترین و مرسوم‌ترین داروها نیز دچار حساسیت می‌شود و با تاول‌های وسیع و منتشر در کل بدن و حتی کنده شدن پوست اندام ها و مخاطها مواجه است.

۵٫مواجهه با عوامل آسیب‌رسان فیزیکی

عوامل فیزیکی گروه دیگری از علل زمینه‌ساز بروز تاول‌های پوستی هستند که سرمای شدید یکی از این موارد است.
به عنوان مثال اگر نوک انگشتان با قالب یخ تماس پیدا کند، دچار تاول می‌شود.
همچنین گرفتار شدن در برف و یخ زدگی نیز نمونه‌های شایع چنین آسیب‌های پوستی هستند.
البته علاوه بر سرما باید به گرمای شدید و سوختگی‌های حرارتی و الکتریکی نیز اشاره کرد.
نورخورشید نیز یکی دیگر از عوامل آسیب‌رسان محیطی است که پوست به دنبال آفتاب سوختگی‌های شدید دچار تاول می‌شود.
همچنین هر نوع تماس با مواد محرک و سوزان مانند اسید و… باعث بروز تاول‌های پوستی خواهد شد.

۶٫حساسیت شدید به گزش حشرات

بعضی افراد نسبت به کوچکترین گزش حیوانات و حشرات حساسیت شدیدی نشان می‌دهند.
به‌طوری که حتی محل گزش یک مورچه نیز می‌تواند با علائمی مانند کھیر با وزیکول یا تاول نیز همراه باشد.
استفاده از چسب پانسمان روی پوست چنین افرادی می‌تواند با ضایعات اگزمایی به شکل تاول و… نیز همراه باشد.

دکتر محمدرضا قاسمی متخصص پوست و عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی ایران

منبع: هفته نامه سلامت