خود مراقبتی در مقابل بیماری‌های مقاربتی جنسی
چگونه می‌توانیم از ابتلا به بیماری‌های منتقل‌شونده از راه جنسی پیشگیری کنیم؟
فهرست مطالب
خود مراقبتی در مقابل بیماری‌های مقاربتی
بیماری‌های آمیزشی بیماری‌های عفونی ناشی از باکتری‌ها، ویروس‌ها و سایر عوامل بیماری‌زا هستند که در بیشتر موارد از طریق مقاربت جنسی و در برخی موارد از طریق تماس نزدیک پوست به پوست ناحیه تناسلی منتقل می‌شوند.
فقط دو راه وجود دارد که شما بتوانید به‌طور کامل از بیماری‌های آمیزشی در امان بمانید:
- از رابطه جنسی پرهیز کنید.
- اطمینان داشته باشید که طرف مقابلتان عفونت ندارد.
کاندوم
کاندوم و سایر شیوه‌های محافظتی مشابه آن می‌توانند خطر اغلب بیماری‌های آمیزشی را کاهش دهند. اما حتی این وسایل نیز در صد درصد موارد موثر نیستند.
– شمار معدودی از افراد گزینه اول را انتخاب می‌کنند.
– بسیاری از افراد به‌طور گاه‌گاهی یا همیشگی از کاندوم و وسایل مشابه آن استفاده می‌کنند.
– گروهی نیز فکر می‌کنند در یک رابطه تک همسری با یک فرد به‌ظاهر بدون عفونت جنسی هستند. (در حالیکه این تصور اشتباه است).
عفونت های جنسی
- بیش از ۲۰ ویروس و باکتری می‌توانند در رابطه جنسی ازیک‌طرف به‌طرف دیگر منتقل شوند.
- بسیاری از این میکروب‌ها ازجمله کلامیدیا و ویروس تبخال تناسلی روی سطح دستگاه تناسلی زندگی می‌کنند.
- این عفونت‌ها حین تماس‌های تناسلی (ازجمله مقعدی و دهانی) قابل‌انتقال هستند.
- برخی از ویروس‌ها ازجمله ویروس ایدز در منی و سایر مایعات بدنی زندگی می‌کنند.
- این عوامل بیماری‌زا بیش از همه از راه رابطه جنسی واژنی یا مقعدی بدون محافظت منتقل می‌شوند.
چگونه از خودمان در مقابل بیماری‌های آمیزشی محافظت کنیم؟
– فقط زمانی که در یک رابطه تک‌همسری مطلق باشید و همسرتان دچار عفونت نباشد، از بیماری آمیزشی در امان هستید، در غیر این صورت باید از کاندوم لاتکس یا سایر وسایل محافظتی مشابه استفاده کنید.
– هرچه شمار طرف‌های آمیزش فرد بیشتر باشد، احتمال دچار شدنش به عفونت‌های جنسی بیشتر می‌شود.
– در آغاز هر رابطه از هر نوع (شامل ازدواج تک‌همسری) که با رابطه زناشویی همراه است،طرفین باید ابتدا ازلحاظ عفونت‌های جنسی آزمایش شوند.
– بسیاری از افراد از مبتلا بودنشان به بیماری‌های آمیزشی بی‌خبر هستند و صرف سوال کردن از آنها دراین‌باره کافی نیست.
– اگر رابطه پرخطر آمیزشی داشته‌اید، باید اندامهای تناسلی‌تان را در سریع‌ترین زمان ممکن با آب و صابون بشویید. (انجام آزمایش ازلحاظ بیماری‌های آمیزشی را در نظر بگیرید).
– در برخی موارد، لازم است آزمایش‌ها چند ماه پس از شروع رابطه تکرار شوند. (چرا که دوره‌ای تاخیری وجود دارد که باوجود انتقال میکروب به شما آزمایش مربوط به آن ممکن است منفی باشد).
شایع‌ترین نشانه‌های بیماری‌های آمیزشی کدامند؟
توجه داشته باشید که شایع‌ترین عفونت‌های جنسی (برای مثال عفونت با کلامیدیا) ممکن است علائم چندانی نداشته باشند یا حتی کاملا بدون علامت باشند.
اگر هریک از این علائم شایع بیماری‌های آمیزشی که در ادامه می‌آید در شما ظاهر شد، باید نزد پزشک بروید:
• ترشح غیرمعمول از اندام های تناسلی مانند ترشحات بیرنگ مخاطی یا چرک
• احساس درد یا سوزش هنگام رابطه یا ادرار کردن
• هر دردی در ناحیه لگنی
• زخم‌ها در هر بخش بدن
• تاول‌های کوچک روی اندام های تناسلی که می‌ترکند و دلمه می‌بندند.
• زگیل روی اندام های تناسلی یا نزدیک به آنها
• گلودرد پس از سکس دهانی
• در زنان، احساس دل‌پیچه و درد، خونریزی در فواصل عادت ماهانه و خونریزی حین یا پس از مقاربت واژنی
• ترشح از مقعد یا درد و خونریزی هنگام اجابت مزاج
با شایع ترین بیماری‌های آمیزشی آشنا شوید
انواع بیماری‌های آمیزشی پیامدهای متفاوت و درنتیجه درمان‌های متفاوتی دارند. در ادامه به موارد عمده بیماری‌های منتقل‌شونده از رابطه جنسی اشاره می‌کنیم:
۱: عفونت با کلامیدیا:
- کلامیدیا بانام علمی کلامیدیا تراکوماتیس نوعی باکتری است که به‌آسانی حین رابطه جنسی منتقل می‌شود.
- عفونت کلامیدیا از شایع‌ترین بیماری‌های آمیزشی است و بسیاری از افراد دچار این عفونت از ابتلای خود به آن بی‌خبرند.
- گرچه برخی از افراد دچار این عفونت ممکن است متوجه ترشحات غیرمعمول از اندامهای تناسلی‌شان یا درد هنگام ادرار کردن شوند، بسیاری از افراد هیچ علامتی از عفونت ندارند.
- عفونت با کلامیدیا ممکن است یک بیماری خاموش باشد، اما می‌تواند به پیامدهایی شدید منجر شود.
- اگر عفونت کلامیدیا درمان نشود، ممکن است به بیماری التهابی لگن در زنان بینجامد که یکی از عوامل عمده ناباروری در آنهاست.
– عفونت با کلامیدیا در مردان باعث عارضه «اپیدیدمیت» می‌شود که به‌صورت تورمی دردناک در اطراف بیضه است و می‌تواند توانایی باروری را کاهش دهد.
عفونت کلامیدیا در خانم‌های باردار می‌تواند هنگام زایمان به نوزادانشان منتقل شود. نوزادانی که به کلامیدیا آلوده می‌شوند، ممکن است در طول چند هفته اول زندگی دچار عفونت چشم و ریه با این میکروب شوند. خبر خوب این است که کلامیدیا به‌سرعت با درمان آنتی‌بیوتیکی قابل‌درمان است و به این ترتیب می‌توان از عوارض احتمالی آن جلوگیری کرد.
اگر احتمال می‌دهید دچار عفونت کلامیدیا باشید:
- باید برای تشخیص و درمان به پزشکتان مراجعه کنید.
- یک آزمایش ساده می‌تواند این میکروب را شناسایی کند.
حتی اگر علامتی از عفونت کلامیدیا نداشته باشید، در برخی موارد انجام مرتب آزمایش برای آن ممکن است فکر خوبی باشد. به یاد داشته باشید هم شخص دچار عفونت و هم همسرش باید درمان شوند تا از عفونت مجدد پیشگیری شود. همچنین توصیه می‌شود زنانی که تشخیص عفونت کلامیدیا در آنها داده‌شده، ۳ ماه پس از اتمام درمان دوباره ازلحاظ این عفونت آزمایش شوند چراکه خطر عفونت مجدد در آنها وجود دارد.
۲: تبخال تناسلی:
تبخال تناسلی مانند کلامیدیا یک عفونت بسیار شایع است که اغلب موردتوجه قرار نمی‌گیرد.
- این عفونت ممکن است علائم خفیفی داشته باشد یا بی‌علامت باشد
- برخی افراد متوجه احساس سوزش یا مورمور شدن در اندامهای تناسلی می‌شوند
- به دنبال سوزش، تاول‌های دردناک یا زخم‌های باز بروز می‌کنند.
- این زخم‌ها پس از چند هفته برطرف می‌شود، اما ویروس برای تمام عمر در بدن باقی می‌ماند.
اگر علائم شما شدید باشد یا زخم‌ها مرتب عود کنند، پزشکتان ممکن است داروهای ضدویروسی برای کاهش بروز آنها برای شما تجویز کند. افراد حین فعال بودن بیماری با احتمال بیشتری ممکن است ویروس بیماری را به دیگران سرایت دهند، اما حتی اگر فرد بی‌علامت باشد تا حدی خطر انتقال عفونت به‌طرف مقابل وجود دارد.
بررسی‌ها نشان داده‌اند مصرف روزانه داروهای ضدویروسی می‌تواند خطر انتقال تبخال تناسلی را به‌طرف مقابل کاهش دهد، اما این خطر به صفر نمی‌رسد، بنابراین هرکسی که دچار عفونت با تبخال تناسلی است، حتی اگر زخم‌های واضحی ندارد، هنوز باید هنگام برقراری رابطه از کاندوم استفاده کند.
۳: زگیل تناسلی:
۱۰۰ نوع متفاوت ویروس پاپیلوم انسانی (HPV) وجود دارند و حدود ۳۰ نوع از آنها از راه رابطه زناشویی منتقل می‌شوند.
- برخی از این ویروس‌ها می‌توانند زگیل تناسلی ایجاد کنند.
- برخی دیگر به سرطان منجر می‌شوند.
دستگاه ایمنی معمولا پیش از اینکه این ویروس فرصت آسیب زدن پیدا کند، آن را نابود می‌کند، اما گاهی این ویروس سال‌ها در بدن زنان باقی می‌ماند و درنهایت در صورت شناسایی و درمان نشدن به سرطان دهانه رحم می‌انجامد.
انجام نمونه‌برداری از دهانه رحم یا آزمایش پاپ‌اسمیر بهترین راه برای پیشگیری از عوارض خطرناک ویروس پاپیلوم انسانی است.
بارزترین علامت عفونت با این ویروس ایجاد زگیل تناسلی است. اگر متوجه وجود زگیل روی اندام تناسلی‌تان شدید، در کمترین زمان ممکن نزد پزشک بروید و از رابطه زناشویی پرهیز کنید تا شما و همسرتان درمان شوید.
ازآنجایی‌که این ویروس از راه تماس پوست به پوست منتقل می‌شود، تنها راه پیشگیری از آن جلوگیری از قرار گرفتن در معرض آن است. خوشبختانه در حال حاضر واکسنی در اختیار است که زنان را در برابر گونه‌های شایع ویروس پاپیلوم انسانی که باعث زگیل تناسلی و سرطان دهانه رحم می‌شوند، محافظت می‌کند.
مراکز کنترل و پیشگیری بیماری‌های آمریکا توصیه می‌کنند دختران ۱۱ و ۱۲ ساله و دختران زنان ۱۳ تا ۲۶ ساله که تابه‌حال واکسینه نشده‌اند یا افرادی که دوره واکسنشان را کامل نکرده‌اند، این واکسن را تزریق کنند.
گرچه شاهدی در دست نیست که نشان دهد کاندوم‌های لاتکسی از انتشار این ویروس جلوگیری می‌کنند، اما شواهد موجود نشان می‌دهند استفاده از کاندوم ممکن است به کاهش خطر ابتلا به زگیل تناسلی یا سرطان گردن رحم کمک کند.
۴: ایدز:
– اچ‌آی‌وی میان عفونت‌های آمیزشی بیش از همه مایه ترس و وحشت است.
– این ویروس عامل ایجاد «نشانگان نقصان ایمنی اکتسابی» یا ایدز است که فقط در سال ۲۰۰۷ میلادی باعث مرگ ۲ میلیون نفر در سراسر جهان شد.
– این بیماری در اغلب موارد از طریق تماس جنسی و نیز استفاده مشترک از سرنگ‌های آلوده به خون منتقل می‌شود.
– افرادی که دچار ایدز می‌شوند، دستگاه ایمنی بسیار ضعیفی دارند و درنتیجه در معرض عفونت‌های فرصت‌طلب و برخی سرطان‌ها هستند.
– اگر شما مبتلا به HIV باشید، پزشکتان ممکن است داروهای قدرتمندی برای مقابله با این ویروس تجویز کند و خوشبختانه این داروها شمارا از دچار شدن به ایدز در امان نگه می‌دارند.
بااین‌وجود، مسیر درمان موفقیت‌آمیز ایدز برای اغلب افراد آسان نیست. برای اینکه مانع از شکست درمانی شوید، باید داروها را برای تمام طول عمر مصرف کنید و اغلب این داروها بالقوه می‌توانند آثار جانبی عمده‌ای داشته باشند.
البته روشن است که بهترین راه برای جلوگیری ایدز این است که در قدم اول اصلا به اچ‌آی‌وی مبتلا نشوید. یعنی:
- شیوه آمیزش ایمن مانند استفاده از کاندوم که خطر بیماری‌های آمیزشی ازجمله اچ‌آی‌وی را کاهش می‌دهند.
- استفاده نکردن از سرنگ‌های مشترک و پرهیز از بی‌بندوباری جنسی.
۵: سوزاک:
این بیماری باکتریایی برای قرن‌ها شایع بوده و باوجود پیشرفت‌ها در درمان‌ها پزشکی، نشانه‌ای از فروکش کردن نشان نمی‌دهد. علائم اصلی سوزاک ترشح از اندامهای تناسلی و اشکال در ادرار کردن یا سوزش هنگام آن است. اگر سوزاک درمان نشود، ممکن است به عفونت مجرای تناسلی و حتی انتشار به مفاصل و خون بینجامد.
- در زنان سوزاک می‌تواند باعث «بیماری التهابی لگنی» و ناباروری شود.
- از طرف دیگر، به عفونت وخیم نوزادان و نابینایی آنها منجر شود.
- درمان فوری این عفونت با آنتی‌بیوتیک‌ها باعث رفع شدن آن و پیشگیری از عوارض ناشی از آن می‌شود.
علائم سوزاک شامل موارد زیر است:
- درد یا سوزش در ادرار کرد
- ترشح زرد یا خونی از واژن
- خارش مقعد یا ترشح از آن
- درد و خونریزی هنگام اجابت مزاج
- وجود چرک و درد آلت تناسلی مرد
استفاده از کاندوم از جنس لاتکس در هر بار مقاربت واژنی یا مقعدی به پیشگیری از این بیماری کمک خواهد کرد.
۶: سیفیلیس:
گرچه شیوع سیفیلیس در سال‌های اخیر کاهش‌یافته، همچنان تشخیص داده می‌شود و نکته مهم این است که می‌تواند خطر دچار شدن به اچ‌آی‌وی را افزایش دهد.
اگر عفونت سیفیلیس درمان نشود، باعث اختلالات قلب و دستگاه عصبی ازجمله نابینایی و درنهایت مرگ می‌شود.
- نخستین نشانه بیماری اغلب یک زخم بدون درد به نام «شانکر» است که معمولا روی اندامهای تناسلی یافت می‌شود.
- چند هفته بعد، دانه‌های پوستی ممکن است در سراسر بدن ظاهر شود که معمولا کف‌های گروها و پاها را می‌پوشاند.
- ظهور این دانه‌های پوستی ممکن است با خستگی، تب خفیف، ریزش مو و تورم غدد لنفاوی همراه باشد.
- سیفیلیس در صورت درمان نشدن در مراحل پیشرفته آسیب‌ها بازگشت‌ناپذیر قلبی و عصبی ایجاد می‌کند.
۷: هپاتیت B
هپاتیت B ناشی از ویروسی است که به کبد حمله می‌کند. این ویروس باعث عفونت مادام‌العمر می‌شود و با ایجاد بافت جوشگاهی در کبد به سرطان کبد یا نارسایی کبد و درنهایت مرگ منجر خواهد شد.
علائم عفونت با ویروس هپاتیت B شامل موارد زیر است:
- خستگی
- زردی
- درد شکمی
- بی‌اشتهایی
- تهوع
- استفراغ
- درد مفصل
اما در ۳۰ درصد افراد دچار عفونت با این ویروس هیچ علامتی بروز نمی‌کند. بهترین راه برای محافظت در برابر این بیماری وخیم استفاده از واکسن هپاتیت B است. سایر احتیاطات برای پیشگیری از انتقال این بیماری آمیزشی استفاده از کاندوم از جنس لاتکس، استفاده نکردن اشتراکی از سرنگ، مواد مخدر یا اقلام شخصی مانند تیغ و مسواک است.
منبع: هفته‌نامه سلامت
