دوم تا هشتم مهر ماه؛ هفته جهانی ناشنوایان
هفته پایانی سپتامبر در تقویم بهداشت و سلامت به عنوان «هفته جهانی ناشنوایان» شناخته می‌شود.
نخستین بار در ۲۸ سپتامبر سال ۱۹۵۸ میلادی از سوی فدراسیون جهانی ناشنوایان در شهر رم ایتالیا معرفی شد و یک سال بعد مورد موافقت سازمان بهداشت جهانی قرار گرفت. مهم‌ترین هدف این نامگذاری افزایش آگاهی عمومی جامعه نسبت به ناشنوایی، آشنایی با زبان اشاره و توجه به کمبودها و نیازهای ناشنوایان است.
«شنوایی» یکی از حواس است که نقش اساسی در روابط بین موجودات زنده و محیط دارد. قدرت شنوایی برای بسیاری از اعمال حیوانات زمینی مانند دفاع، تغذیه و… ضروری است. در انسان نیز جایگاه این قابلیت مهمتر خواهد بود زیرا با توسعه زبان گفتار، اساس روابط اجتماعی و ارتباطی محسوب می‌شود.
بیش از ۵درصد جمعیت جهان یعنی ۳۶۰ میلیون نفر، از ضعف قدرت شنوایی ناتوان کننده رنج می‌برند. از این تعداد ۳۲۸ میلیون نفر بزرگسال و ۳۲ میلیون نفر کودک هستند و بیشتر آنها در کشورهای با سطح درآمد پایین یا متوسط زندگی می‌کنند.
ناشنوایی و ضعف شنیداری
اگر فرد قادر نباشد مانند فرد سالم صداها را در آستانه ۲۵ دسی بل بشنود، دچار ضعف شنیداری است.
کاهش شنوایی ممکن است خفیف، متوسط، شدید یا خیلی شدید باشد که در یک یا هر دو گوش ایجاد می‌شود و مشکلاتی برای مکالمه و درک صداها ایجاد خواهد کرد.
افراد مبتلا به اختلال شنوایی دچار ضایعات شنوایی متوسط تا شدید هستند.
استفاده از وسایل کمک شنیداری مانند سمعک یا کاشت حلزون می‌تواند در تقویت شنوایی و برقراری ارتباط با دیگران موثر باشد.
البته ناشنوایان معمولا از ضعف شدید شنوایی رنج می‌برند و تقریبا هیچ صدایی را نمی‌شنوند و از زبان اشاره برای برقراری ارتباط استفاده می‌کنند.
ناشنوایی ممکن است به دلیل درگیر شدن گوش خارجی (معمولا استفاده از گوش پاک کن) یا آسیب به گوش میانی (اوتیت،ضایعات استخوانی و …) ایجادشده باشد.
گاهی نیز ناشنوایی ناشی از عدم عملکرد گوش داخلی است که ناشنوایی «ادراکی» یا «عصبی۔حسی» گفته می‌شود.
معمولا آسیب سلول‌ها یا عصب شنوایی علت این بیماری است.
در بعضی موارد نادر نیز ناشنوایی به مرکز شنوایی در مغز مربوط می‌شود.
علل زمینه ساز ضعف شنیداری
به طور کلی ناشنوایان به دو گروه علل مادرزادی و اکتسابی تقسیم می‌شوند:
علل مادرزادی
این عوامل منجر به ضعف شنیداری از زمان تولد یا کمی پس از زایمان می‌شوند که می‌تواند ناشی از وراثت یا بعضی عوارض دوران بارداری یا زایمان باشد. از جمله می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- سرخجه، سفیلیس یا برخی عفونت‌های مادر در دوران بارداری
- وزن پایین در زمان تولد
- آسفیکسی (کمبود اکسیژن) در زمان تولد
- مصرف نامناسب داروهایی مانند آمینوگلیکوزیدها (رده‌ای از آنتی بیوتیک‌ها مانند جنتامایسین، توبرامایسین)، ضدمالاریا و دیورتیک در دوران بارداری
- زردی شدید در دوره نوزادی
- بیماری‌های عفونی مانند مننژیت، اریون و سرخک
- عفونت‌های مزمن گوش
- وجود مایع در گوش (اوتیت در حد متوسط)
- مصرف بعضی داروها مانند انواع تجویز شده در درمان عفونت‌های نوزادی، مالاریا، سل مقاوم و سرطان
- ضربه مغزی یا جراحت‌های گوش
- حضور در محیط با صداهای خیلی شدید مانند کارخانجات فلزات سنگین و … و استفاده مداوم از گوشی با صدای بلند
- افزایش سن (تحلیل سلول‌های شنوایی)
- اوتیت مزمن در کودکان یکی از شایع ترین علل ضعف قدرت شنوایی است.
- تاثیر کاهش شنوایی بر زندگی فرد
تاثیر آموزش و یادگیری
یکی از مهم‌ترین پیامدهای ضعف شنوایی مربوط به توانایی برقراری ارتباط با دیگران است.
توجه نکردن به این مساله و رعایت نکردن اقدامات مناسب باعث می‌شود این کودکان در یادگیری زبان تاخیر داشته باشند.
ضعف شنیداری و درمان نشدن بیماری‌های گوش مانند اوتیت تاثیرات منفی جبران ناپذیری بر روند تحصیلی کودکان می‌گذارد.
چنین کودکانی معمولا نیاز به توجه و امکانات بیشتری در مدرسه دارند، اما مسلما همیشه در دسترس نخواهد بود.
تاثیر اجتماعی و عاطفی
ناتوانی در برقراری ارتباط با دیگران می‌تواند پیامدهای انکارناپذیری بر زندگی روزمره داشته باشد و زمینه ساز احساس تنهایی، انزوا و سرخوردگی، به خصوص در سالمندان کم شنوا می‌شود.
تاثیر اقتصادی
برآورد سازمان بهداشت جهانی نشان می‌دهد اختلالات شنوایی سالانه هزینه‌ای بالغ بر ۷۵۰ میلیارد دلار به جوامع تحمیل می‌کند که هزینه‌های بخش درمان (به جز وسایل کمک شنیداری)، آموزش، کاهش نیروی مولد و هزینه‌های اجتماعی را دربرمی گیرد.
بزرگسالان کم شنوا معمولا بیکارند و در صورت اشتغال نیز معمولا شغل و درآمدی کمتر از بقیه دارند.
این در حالی است که بهبود دسترسی به آموزش، توانبخشی حرفه‌ای و افزایش سطح آگاهی، به ویژه میان کارفرمایان نسبت به بزرگسالان مبتلا به اختلالات شنوایی، موجب کاهش نرخ بیکاری در جامعه خواهد شد.
پیشگیری
به طور کلی، به نظر می‌رسد نیمی از موارد اختلالات شنوایی در صورت انجام اقدامات سلامت عمومی قابل پیشگیری باشد و ۶۰درصد موارد تا سن ۱۵ سالگی ناشی از علل اجتناب پذیر است.
این رقم در کشورهای فقیر یا درآمد متوسط بسیار بیشتر (۷۵درصد) از کشورهای ثروتمند (۴۹درصد) گزارش می‌شود.
از جمله علل قابل پیشگیری عبارتند از:
- بعضی از عفونت‌ها مانند اریون، سرخک، سرخجه، مننژیت، عفونت‌های ناشی از سیتومگالوویروس و اوتیت مزمن (۳۱درصد)
- عوارض زایمان مانند کمبود اکسیژن، وزن پایین، تولد زودهنگام و زردی (۱۷درصد)
- مصرف بعضی از داروها در خانم‌های باردار و نوزادان (۴درصد)
- دیگر عوامل (۸درصد)
راهکارهایی برای پیشگیری آسان
- واکسیناسیون کودکان در برابر بیماری‌های اریون، مننژیت، سرخک و سرخجه
- واکسیناسیون نوجوانان و خانم‌های در سن باروری نسبت به سرخجه پیش از بارداری
- پیشگیری از عفونت‌های سیتومگالوویروس در خانم‌های باردار از طریق بهداشت درست، تشخیص و درمان سفیلیس و دیگر عفونت‌ها در آنها
- بهبود مراقبت‌های پیش و زمان تولد و اقدامات لازم برای زایمان‌های بی‌خطر
- انجام مراقبت‌های لازم سلامت گوش
تشخیص و درمان
تشخیص و مداخله زودهنگام یکی از مهم‌ترین اقدامات برای کاهش تاثیر اختلالات شنوایی بر رشد و موفقیت تحصیلی کودک است که در کودکان و نوزادان می‌تواند منجر به بهبود گفتار و آموزش شود. تشخیص در دوران پیش دبستان و دبستان، کنترل بیماری‌های مربوط به گوش و ناشنوایی برای جبران و درمان زودهنگام این اختلالات ضروری است. درواقع، کم شنوایی در بچه‌ها معمولا ناشی از علل قابل اصلاح مانند تجمع مایع یا عفونت در گوش میانی است که با درمان‌های دارویی یا جراحی‌های ساده به خوبی درمان می‌شود.
توجه خانواده به حفظ سلامت و مراقبت گوش فرزندان از زمان تولد تاثیر قابل توجهی در پیشگیری و بروز مشکلات برگشت ناپذیر خواهد داشت. استفاده از وسایل کمک شنیداری و دیگر اقدامات درمانی مانند کاشت حلزون می‌تواند در بهبود وضعیت افراد مبتلا به ضعف شنیداری موثر باشد.
منبع: هفته نامه سلامت
