عوارض جلدی مخاطی

عوارض جلدی مخاطی

بیماران مبتلابه سرطان که شیمی‌درمانی می‌شوند، علیرغم مشکلات ثانویه ی فراوانی که سرطان در عضو مبتلا ایجاد می کند، دچار مشکلات زیر نیز می شوند:

• مشکلات روحی – روانی
•  گرفتار مشکلات پوست و مو و مخاطها نیز هستند.

اگر این مشکلات درمان نشوند، زندگی برایشان عذاب‌آور خواهد شد.

داروهای شیمی درمانی

داروهای شیمی‌درمانی، عوارض بسیاری روی پوست، مخاط و مو دارند. یکی از شایع‌ترین این عوارض، ریزش مو است.
شاید با افرادی روبه‌رو شده باشید که به شما می‌گویند به یکباره تمام موهایشان ریخته است. پس از پرس‌وجو متوجه می‌شوید که فرد به دلیل ابتلا به بیماری سرطان، دچار ریزش موی شدید شده است.
البته باید بدانید که ریزش موهای ناشی از شیمی‌درمانی، اغلب موقتی است؛ چون این داروها، روی سلول‌های در حال رشد مو و موهای در فاز زوال که حدود نود درصد موهای سر انسان را تشکیل می‌دهند، اثر می‌گذارند؛ بنابراین می‌بینیم که تمام موهای سر فرد می‌ریزد، ولی پس از چند هفته تا چند ماه، موها دوباره رشد می‌کنند.

ازجمله داروهایی که موجب ریزش مو می‌شوند عبارتند از:

آلکیلان مانند:

• سیکلوفسفامید
• آنتراسیکلین ها
• دانوروبیسین
• دوکسوروبیسین

تاکسان ها مانند:

• پاکلیتاکسل
• اتوپوزید
• وین کریستین
• وین بلاستین
• اکتینومایسین

عوارض دارو شیمی درمانی

گاه با محکم بستن سر و کمپرس یخ به دلیل کاهش در خون رسانی به پوست سر تا حدی می توان جلوی ریزش مو را گرفت. ولی به هر حال با مصرف برخی از داروهای شیمی‌درمانی، ریزش مو لاجرم رخ خواهد داد. با مراجعه به متخصص پوست و مو و مصرف داروهای موضعی و خوراکی می توان موهای ریخته شده را سریع تر باز گرداند.

نکته:

نکته ی مهم این است که گاه برای درمان برخی بیماری های مزمن پوستی زیر از داروهای ضدسرطان نیز استفاده می شود که خوشبختانه با توجه به این که دوز مصرف شده در این بیماران بسیار کم است، به ندرت با مشکل ریزش مو مواجه می شویم. مانند:

• پسوریازیس
• لیکن پلان
• اگزمای سرشتی
• بیماری های تاولی خودایمنی

بیماران باید داروهای تجویز شده را طبق دستور و بدون هیچ گونه نگرانی مصرف کنند و زیر نظر متخصص پوست خود باشند.

عارضه ی دیگر داروهای شیمی‌درمانی، لک شدن پوست با هیپر پیگمانتاسیون است که با مصرف داروهایی مانند بوسولفان، سیکلوفسفامید، سیس پلاتین، ۵-فلورواوراسیل، متوترکسات، هیدروکسی اوره، بلئوماسین و دوکسوروبیسین دیده می شود.

گاهی تمام بدن با مصرف این داروها تیره می شود و گاه بیشتر نواحی در معرض نور مانند صورت، بالای قفسه ی سینه و پشت دست ها به رنگ تیره در می آیند. در این مواقع، استفاده صحیح از ضد آفتاب ها، پرهیز از نور خورشید، جلو گیری از تیرگی بیش از حد پوست و مو و مصرف داروهای ضد لک می تواند موجب تسریع روند رفع تیرگی پوست ناشی از داروهای شیمی‌درمانی شود.

مشکلات رایج تزریق داروی شیمی درمانی

از مشکلات دیگری که گاه در روند شیمی‌درمانی سرطان ها پیش می آید، جاری شدن داروهای شیمی‌درمانی به زیر پوست محل تزریق است که موجب زخم های شدید و پر دردسر برای بیمار می شود.

۱٫ التهاب مخاط دهان

گاه به دنبال شیمی‌درمانی، در مخاط دهان زخم های دردناکی به وجود می آید که غذا خوردن را برای بیمار مشکل می کند. التهاب مخاط دهان یا موکوزیت نیز با داروهای زیر با دوز بالا پیش می آید:

• دانوروبیسین
• دوکسوروبیسین
• متوترکسات

حتی گاه می‌بینیم اگر بیماری برای درمان بیماری پوستی پسوریازیس داروی تجویز شده اش را اشتباه مصرف کند، یعنی برای مثال داروی متوترکسات را که باید هفته ای سه قرص مصرف کند، روزی یک قرص بخورد، دچار زخم های دردناک در ناحیه ی دهان می شود.

تیره شدن مخاط نیز مشکل شایعی است که بر اثر مصرف داروهای بوسولفان، ۵- فلورواوراسیل، هیدروکسی اوره و سیکلوفسفامید احتمال بروز آن وجود دارد.
ناخن ها هم از شر داروهای شیمی‌درمانی در امان نیستند:

• مشکلاتی مانند جدا شدن ناخن از بستر آن توسط داروی پاکلیتکسل
• تیرگی ناخن بر اثر مصرف داروهایی مانند ۵- فلورواوراسیل، سیکلو فسفامید،دانوروبیسین، دوکسوروبیسین و هیدروکسی اوره

۲٫ حساس شدن پوست

گاه داروهای شیمی‌درمانی باعث حساس شدن پوست نسبت به آفتاب می‌شوند. ۵- فلورواوراسیل موجب چنین حالتی می شود. در این هنگام مصرف ضد آفتاب ها بسیار ضروری هستند.

بعضی از داروهای شیمی‌درمانی موجب قرمز شدن دست و پاها و حتی بروز تاول در دست و پا می‌شوند که نیاز به درمان خاص دارند. به عنوان مثال:

• سیتارابین
• ۵-فلورواوراسیل
• متوترکسات

به هر حال داروهای شیمی‌درمانی مشکلات عدیده ای برای پوست، مو و مخاطها ایجاد می‌کنند که چاره ای جز تحمل آنها نیست. بسیاری از آن ها برگشت پذیرند و می توان با مراجعه به متخصصان پوست و مو روند رفع آنها را تسریع کرد.

مشکلات روانشناسی بیماری سرطان

بیماران مبتلابه سرطان که شیمی‌درمانی می‌شوند، باید زیر نظر روان شناس و روان پزشک مجرب باشند تا بیمار بتواند بر مشکلات حاصل از سرطان و نیز مشکلات ثانویه ی شیمی‌درمانی غلبه کند. بیمار باید بداند که ممکن است به دنبال شیمی‌درمانی تمام موهای سر و حتی مژه ها و ابروهایش بریزد. ولی این جزو سیر درمان اوست. بیمار باید چند ماه با این مشکلات دست و پنجه نرم کند. بیمار باید بداند که اگر همکاری خوبی در درمان داشته باشد، با امداد الهی و کمک پزشکان هم ریشه ی سرطان از بدنش کنده خواهد شد  هم مشکلات پوست و موی به تدریج از بین خواهد رفت.

منبع: کتاب مجموعه مباحث طلایی درباره پوست، مو و زیبایی