
بیماری
هر آنچه که باید در رابطه با ویروس کرونا بدانید!
با اینکه به رسم همیشگی، روزهای پایانی سال برای ما ایرانیها، روزهای پر تب و تاب خانه تکانی و خرید عید بوده، اما اسفند ماه سال ۹۸، شیوع ناگهانی و غافلگیر کننده کرونا ویروس (CoronaVirus یا CoVID-19)، تمام برنامههایمان را مختل کرد و حالا رنگ و بوی ترس، ناامنی و سکوت همه کشور را فرا گرفته و همگی ما امیدواریم، این روزهای تلخ نیز با مراقبت و همیاری همگی، به بهترین شکل ممکن به روزهای خوش و پر از آرامش تبدیل شود.
ما در شمیم سلامت، تلاش کردهایم به روزترین و دقیقترین اطلاعات ویروس کرونا را با شما سهیم شویم تا با داشتن دانش صحیح، این روزهای دشوار را آگاهانهتر پشت سر بگذاریم.
کرونا ویروس چیست و به چه معنی است؟
واژه کرونا (corona) به معنای تاج، اشاره به پروتئینهایی دارد که در زیر میکروسکوپ، به شکل تاج هستند و بر لایه سطحی ویروس قرار گرفتهاند.

کرونا ویروسها (CoV)، خانواده بزرگی از ویروسها را شامل میشوند که تعداد زیادی از بیماریها، از جمله سرماخوردگی ساده تا بیماریهای مهلکی مانند سندرم مرس (Middle East Respiratory Syndrome (MERS-CoV)) و سارس (Severe Acute Respiratory Syndrome (SARS-CoV)، را ایجاد میکنند و به تازگی گونه جدید و ناشناخته آنها، همان بیماری کرونا ویروسی را ایجاد میکند که در حال حاضر با آن درگیر هستیم.
کرونا ویروس جدید را به اختصار (CoVID-19) میگویند: Co از ابتدای نام خانواده کرونا گرفته شده، VI حرف اول و دوم ویروس (Virus)، D حرف اول بیماری (disease) است و اما ۱۹، به سال انتشار و اولین گزارش از این بیماری، یعنی سال ۲۰۱۹ برمیگردد. به همین دلیل، این ویروس، کووید ۱۹ هم خوانده میشود.
سازمان بهداشت جهانی نیز ویدیوی جالبی از نحوه آغاز و شیوع ویروس کرونا و اطلاعات کلی آن تهیه کرده که ما آن را برای شما ترجمه کردیم. پیشنهاد میکنیم که این ویدیو را از دست ندهید:
چرا کرونا ویروس جدید مهم است؟
مهمترین دلایلی که اهمیت کرونا ویروس را دوچندان میکند، در ادامه اشاره شده است:
- کرونا ویروسها، اولین بار در سال ۲۰۰۲ با بیماری سارس و نرخ مرگ ۱۰٪ در چین شایع شدند و در حال حاضر، کرونا ویروس ۱۹ جدید، با نرخ مرگ و میر پایینتر، اما قدرت شیوع بالا، در ۵۰ کشور جهان شایع شده است (منبع: سازمان بهداشت جهانی) و تا بدین جا در طول حدود دو ماه، بیش از ۲۸۰۰ نفر قربانی در چین داشته است.
- این ویروسها، تا حد زیادی ناشناخته هستند و درمان قطعی ندارند و همین موضوع، میزان شیوع در افراد را بالا میبرد.
- دوره کمون (نهفتگی: مدت زمانی که ویروس در بدن بیمار زندگی میکند، اما بیمار، علائم بیماری را نشان نمیدهد و یا علائم کمی از او بروز میکند)، بین ۲ تا ۱۴ روز است (در برخی منابع به ۲۸ روز نیز اشاره میکنند) و این دوره طولانی، منجر به انتقال ویروس به تعداد زیادی از افراد میشود. همچنین در دو روز اول، ویروس حتی با نشانگرهایی که وجود دارد، قابل شناسایی نیست و افرادی که در دو روز اول، اقدام به مسافرت هوایی میکنند، نمیتوانند توسط ماموران گیت شناسایی شوند و به این ترتیب، آلودگی به راحتی گسترده میشود.
- این بیماری، تاثیر منفی زیادی روی اقتصاد جهانی و در نتیجه زندگی و معیشت مردم، گذاشته است.
- اگر بیماری همه گیر شود (Pandemic)، احتمال مرگ انسانها در جهان، بسیار بیشتر میشود.
منشا و مبدا ویروس کرونای جدید
حتما شما هم شنیدهاید که چینی ها، با خوردن گوشت خفاش، به کرونا ویروس مبتلا شدهاند و حتی برای این موضوع، شوخی و جوکهای زیادی در فضای مجازی رد و بدل شده است. با این حال، بیاید به صورت دقیقتر منشا این ویروس را بررسی کنیم:
خرید ماسک N95 برای جلوگیری از کرونا
مبدا ویروس شهر ووهان چین
اولین افراد آلوده به ویروس کرونا، طبق گزارش رسمی World Health Organization، در بازار عمده فروشی غذاهای دریایی hanan چین (شهر ووهان) کار میکرده یا از مواد غذایی آنجا خرید کردهاند. اولین فرد مبتلا به این ویروس، در ۳۱ دسامبر ۲۰۱۹، درست یک روز قبل از آغاز سال ۲۰۲۰، گزارش شد. به این ترتیب، به طور مشخص شیوع کرونا ویروس، به خفاشها مربوط نمیشده است.
منشا ویروس: حیوانات وحشی
طبق تحقیقات صورت گرفته، میزبان خانواده کرونا ویروسها، جانوران وحشی است، بدین معنی که ویروسها در بدن این جانوران میتوانند زنده بمانند و رشد کنند. همچنین اگرچه به طور طبیعی، این ویروسها در محیطهای انسانی یافت نمیشوند، اما ورود تصادفی یکی از این ویروسها به بدن آنها، تظاهرات بیماری را نشان خواهد داد.
برای مثال، ویروس سارس از نوعی گربه به نام گربه چرخان (Civet Cats) و ویروس مرس از شترهای تک کوهانه به انسانها منتقل شد و در عین حال، همچنان انواع متعددی از ویروسها وجود دارند که که در بین جانوران منتقل میشوند و انسان از وجود آن آگاه نیست.
نرخ مرگ و میر ویروس کرونا
با توجه به اطلاعاتی که در وب سایت رسمی Worldometer ثبت شده است (وب سایتی که به صورت رسمی و با آپدیت روزانه، اخبار دقیق این ویروس را منتشر میکند) نرخ مرگ و میر ویروس کرونا در جهان را ۲ درصد تخمین زده است. بدین معنی که به ازای هر ۱۰۰ نفری که به این بیماری مبتلا میشوند، دو مورد مرگ گزارش میشود. البته در حال حاضر، این نرخ در ایران، با توجه میزان شیوع و مرگ، به ۱۰ درصد هم رسیده است. برای مطلع شدن از آمار دقیق مبتلایان و فوت شدگان در ایران و دنیا به این مطلب مراجعه کنید.
علائم ویروس کرونا
اصلی ترین علائم ویروس کرونا تب، تنگی نفس، درد عضلانی و احساس ناراحتی در قفسه سینه است.
سایر علائم این ویروس عبارت اند از احساس خستگی، گلودرد و بی اشتهایی اما این علائم چندان مانند علائم ذکر شده قبلی در بین بیماران شایع نیستند.
در موارد بدتر که عفونت بیشتر میشود، میتواند باعث ذات الریه، سندرم حاد تنفسی شدید، نارسایی کلیه و حتی مرگ شود.
مقایسه علائم ویروس کرونا با علائم ویروس آنفولانزا و سرماخوردگی
علائم اولیه ویروس کرونا، میتواند تا حدی شبیه به بیماری سرماخوردگی و در موارد کمی شدیدتر، آنفلونزا باشد. با این حال، بعد از دوره نهفتگی، علائم حالت حادتری پیدا میکنند.
جدول زیر در عین بررسی علائم کرونا، مقایسه جالبی نیز بین علائم این سه بیماری انجام داده است (منبع این اطلاعات، دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی است و در شبکه خبر منتشر شده است):
ویژگی ها | کورونا ویروس | آنفولانزا | سرماخوردگی |
سرعت شیوع | تدریجی | ناگهانی | تدریجی |
تب | شایع (۹۹٪)، کمتر از ۴۰ درجه سانتی گراد | شایع، بیشتر از ۴۰ درجه سانتی گراد | نادر، کمتر از ۴۰ درجه سانتی گراد |
لرز | نادر، خفیف | شایع، شدید | نادر، با شدت متوسط |
سردرد | نادر (۷٪) | خیلی شایع | نادر |
سرفه | شایع (۶۰٪)، خشک | شایع، مرطوب | نادر، خشک |
گلودرد | نادر (۲۰٪) | شایع | شایع |
درد عضلانی | نسبتا نادر (۳۵٪) | خیلی شایع | نادر |
احساس خستگی | شایع (۷۰٪) با شدت متوسط | خیلی شایع، شدید | نادر، خفیف |
آبریزش بینی | بسیار نادر | نادر | خیلی شایع |
احساس گرفتگی بینی | نسبتا شایع | نادر | خیلی شایع |
عطسه | بسیار نادر | بسیار نادر | خیلی شایع |
احساس ناراحتی در قفسه سینه | شایع و شدید | با شیوع و شدت متوسط | نادر و خفیف |
بی اشتهایی | نسبتا شایع (۴۰٪) | شایع | نسبتا شایع |
شکم درد | نادر (۳٪) | نادر | خیلی نادر |
تهوع و استفراغ | نادر (کمتر از ۱۰٪) | نسبتا شایع (۲۵٪) | خیلی نادر |
اسهال | نادر (۱۰٪) | نسبتا شایع (۲۵٪) | معمولا عارض نمیشود |
تاثیر عوامل زمینه ساز | کاملا موثر | کاملا موثر | نه چندان موثر |
مراقبت ها و راه های پیشگیری از ابتلا به کرونا ویروس
با توجه به عدم وجود دارو و درمان، مهمترین راهی که در حال حاضر در اختیار داریم، پیشگیری از ابتلا به بیماری کرونا است. مهمترین موارد و راههای پیشگیری در ادامه اشاره شده است:
مراقبتهای اصلی و توصیههای سازمان بهداشت جهانی
- شستن مداوم و منظم دستها با مایع دستشویی به مدت ۲۰ ثانیه (بعد از شستن دست، آن را با دستمال کاغذی و نه با حوله خشک کنید).
- پوشاندن دهان و بینی زمانی که سرفه و یا عسه میکنید.
- پختن کامل گوشت و تخم مرغ
- دوری از تماس نزدیک با هر فردی که نشانههای بیماری تنفسی مانند سرفه و عسه دارد.
- ضدعفونی کردن سطوحی که با آن به میزان زیادی در تماس هستید (مانند دستگیره در، موبایل، لپتاب و …). برای ضد عفونی میتوانید از شستشو دهندههایی که حاوی الکل ۶۵ تا ۹۰ درصد هستند استفاده کنید.
- دست خود را به بینی، چشم و دهان نزنید (همه این بخشها، به ریه منتهی میشوند که محل اصلی رشد کرونا ویروس است).
مراحل نحوه صحیح شستشوی دست ها برای پیشگیری از ابلا به بیماری کرونا
آیا کرونا واکسن دارد؟
مقامات رسمی FDA (سازمان جهانی دارو)، احتمال ساخت واکسن کرونا را بسیار کمتر از ساخت داروهای درمان کننده کرونا پیش بینی میکنند. طبق گفته پیتر مارکس، مدیر مرکز ارزیابی و تحقیقات بیولوژیک FDA، ساخت واکسن، نمیتواند مانع از ابتلا به یک بیماری همه گیرد شود و از طرفی ساخت واکسن نیاز به دوره حداقل چند ماهه تا یک سال دارد.
آیا استفاده از ماسک برای جلوگیری از ابتلا کاربردی است؟
در روشهای پیشگیری از ابتلا به کرونا ویروس، استفاده از ماسک برای مبتلایان و نه افراد سالم ضروری است و این موضوع نشان میدهد که ماسک به تنهایی نمیتواند مانع از انتشار ویروس شود. اما افرادی که مبتلا به بیماری شدهاند، به دلیل سرفه و عطسه، میتوانند به راحتی، ویروس را به سایرین انتقال دهند، در نتیجه داشتن ماسک میتواند از سرعت اینکار کم کند.
یک روش بهتر برای افراد، استفاده از دستکشهای جراحی و یا یکبار مصرف در زمانی است که به هر دلیلی مجبور به حضور در اماکن عمومی دارند تا از تماس مستقیم با سطوح خودداری کنند. بعد از استفاده نیز، باید به نحو صحیحی، آن را دور بیندارید.
تقویت سیستم ایمنی بدن
زمانی که سرماخوردگی به سراغمان میآید، بهترین راه برای درمان را خواب زیاد، خوردن مایعات مقوی مانند سوپ و پر از ویتامین C میدانند. به این ترتیب، مهمترین راه برای تقویت سیستم ایمنی بدن، خواب کافی و مناسب و استفاده از مواد مغذی مناسب است که در ادامه به آن پرداختهایم.
خواب کافی، تولید سلولهای T (یکی از سربازان اصلی سیستم ایمنی) را به میران مطلوبی افزایش دهد و این سلولها با قدرت و شدت بیشتری با ویروسها مقابله خواهند کرد.
سعی کنید خود را از شرایط استرسی و فکر مداوم به این بیماری رها کنید تا به خودی خود، سیستم ایمنی را تضعیف نکنید.
از خوردن آنتی بیوتیکهای غیر ضروری، بپرهیزید. آنتی بیوتیکها، بدن را در مقابل درمان، مقاوم میکنند.
مواد غذایی موثر در تقویت سیستم ایمنی بدن
از خوردن شکر دوری کنید. شکر سیستم ایمنی را ضعیف میکند و تولید اکسیدان ها را در بدن زیاد میکند و اکسیدانها عامل پیری و تخریب سیستم ایمنی بدن هستند.
به میزان مناسبی سبزیجات شسته شده و ضد عفونی شده، سوپ، حبوبات و مواد مغذی را در لیست وعدههای غذایی خود قرار دهید.
در حال حاضر، ورزش کردن (البته با توجه شرایط قرنطیه، بهتر است اینکار را در خانه انجام دهید)، میتواند به سیستم لنفاوی بدن در دفع آلودگیهای بدن، کمک بسیاری کند.
مرکباتی مانند لیمو شیرین و ترش، پرتقال، فلفل دلمه و سبزیجات سبز، میزان مناسبی از ویتامین ث دارند که برای بهبود و تقویت سیستم ایمنی بدن به میزان مناسبی موثرند.
قرنطینه اشخاص مبتلا و شهرهای با آمار ابتلای بالا
یکی از راههای عدم ابتلا و کاهش شیوع، قرنطیه اشخاصی است که به بیماری کرونا مبتلا شدهاند. این روش، به میزان بسیار زیادی، در طول تاریخ، میزان شیوع بیماریهای مسری را کاهش داده است.
برای مثال، چین با اعمال شرایط قرنطینه در شهر ووهان چین (آمار ابتلا در این شهر بسیار بالا بود)، میزان شیوع آن را تا حد بسیار خوبی کاهش داده است و در حال حاضر شیوع بیماری در کشورهایی مثل کره جنوبی، ایتالیا و ایران سرعت گرفته است.
در حال حاضر در ایران، شهری که بیشترین شیوع را در ایران داشته، شهرستان قم بوده که هنوز دستوری برای قرنطینه آن صادر نشده است.
راه های درمان ویروس کرونا
آیا درمان دارویی برای کرونا وجود دارد؟
درحال حاضر درمانی برای ویروس کرونا وجود ندارد و تنها راه، پیشگیری از ابتلا به بیماری است. اما چند شرکت دارویی در تلاشند تا هر چه سریعتر داروی مناسب بیماری کرونا را، تولید کنند.
رمدسویر (remdesivir)، دارویی بوده که توانسته فعالیت کروناویروس را در سلولها متوقف کند. این دارو همچنین بر سارس و مرس هم موثر بوده است.
این دارو اولین بار توسط شرکت دارویی Gilead برای درمان ابولا مورد استفاده قرار گرفت. اما هنوز روی انسانها آزمایش نشده است. نتایج آزمایشها در چین احتمالا در ماه آوریل مشخص خواهد شد. برای اطلاعات بیشتر در این خصوص به این صفحه مراجعه کنید.
خرید ماسک N95 برای جلوگیری از کرونا
متداولترین سوالات در مورد کرونا ویروس
برخی از سوالاتی که به میزان زیادی در میان عموم شایع است و سازمان بهداشت جهانی تلاش کرده به آنها پاسخ مناسبی دهد:
آیا کرونا کشنده است؟
با توجه به آمارهای رسمی منتشر شده، میزان کشندگی کرونا، ۲% است و در موارد زیادی، مبتلا شدگان، بهبود مییابند. بسیاری از موارد مرگ گزارش شده در کشورهایی مانند چین، مربوط به افراد سالمند و کسانی است که به بیماریهای قلبی، دیابتی و تنفسی مبتلا هستند و یا دارای مشکلات نقص سیستم ایمنی و ضعف سیستم ایمنی بدن هستند. مورد جالبتر آنکه، کرونا تاکنون از کودکان قربانی نگرفته است و دانشمندان دلیل این موضوع را قوی بودن سیستم ایمنی بدن آنها میدانند.
آیا کرونا مسری است؟
متاسفانه کرونا مسری است و میزان ابتلا آن، ۲ تا ۳ نفر است. بنابراین، هر فرد مبتلا در صورت رعایت نکردن موارد بهداشتی میتواند حداقل دو تا سه نفر دیگر را آلوده کند.
آیا ویروس کرونا از طریق هوا منتقل میشود؟
طبق اطلاعاتی که سازمان بهداشت جهانی درباره روش انتقال ویروس کرونا منتشر کرده است، قطرات تنفسی، مهمترین راه انتقال این ویروس هستند که با سرفه و عطسه، حداقل تا ۱۸۰ سانتیمتر قدرت انتقال دارند. به این ترتیب، ویروس کرونا همانند سرخک و یا آبله که از طریق هوا گردش میکنند، منتقل نمیشود و یا به اصطلاح airborne نیست. بنابراین اگر برای مثال در ردیف آخر هواپیما نشستهاید و فرد مبتلا در ردیف اول است، احتمال ابتلای شما، صفر است.
تماس نزدیک با فرد آلوده، مانند دست دادن، یا لمس وسایل شخصی او مانند لپتاپ و یا هر سطحی که فرد آلوده لمس کرده در صورتی که محل تماس را به بینی، چشم و یا دهان بزنید، خطر ابتلا به بیماری را افزایش میدهد.
دانشمندان هنوز نتوانستهاند میزان زنده ماندن این ویروس را در بیرون مشخص کنند، اما احتمال میدهند مانند ویروس SARS، حداقل به مدت دو روز در دمای اتاق زنده میماند.
همچنین گزارشهای جدید صورت گرفته در چین نشان میدهد ویروس ممکن است با آلودگیهای مدفوعی، مثل نشت فاضلاب هم انتقال پیدا کند. همچنین انتقال آلودگی در طبقات مختلف آپارتمانهایی که لولههای حمام آنها نشت میکند نیز گزارش شده است.
آیا فرد مبتلا شده حتما باید قرنطینه شود؟
قرنطینه بهترین حالت ممکن است، اما در مواردی که بیماری شدید نیست، توصیه میشود فرد آلوده شده، حداقل بین ۱٫۵ تا دو متر از باقی افراد خانواده دور باشد و همه سطوح به صورت مداوم با الکل ضد عفونی شوند. طبق نظرات پزشکان، بیماری در بیشتر موارد، با استراحت، خواب زیاد، خوردن مواد مغذی، در افرادی که سیستم ایمنی مناسبی دارند، رو به بهبود میرود.
باقی موارد میتوانند با مراجعه به مراکز درمانی و گذران تستهای مربوطه شامل تست دمای بدن و آزمایش خون و یا کیتهای تشخیصی، از ابتلا به بیماری مطمئن شده و در موارد حاد، در بیمارستانهای مشخص شده، بستری شوند.
آیا کرونا ویروس از طریق حیوانات خانگی به انسان منتقل میشود؟
هیچ مدرک رسمی مبنی بر انتقال ویروس از طریق حیوانات خانگی مثل سگ و یا گربه تاکنون گزارش نشده است.
آیا کرونا همان سرماخوردگی است؟
خیر. این ویروس، نوع جدیدی از خانواده کرونا ویروسها است که اثرات شدیدی در بدن افراد ایجاد میکند و در موارد شدید، منجر به مرگ افراد میشود. با این حال، ویروس سرماخوردگی نیز مانند کرونا، از دسته ویروسهاست و تنها راه بهبود و درمان فرد مبتلا، خواب و مصرف مواد مغذی است و نباید از آنتی بیوتیکها برای درمان استفاده کرد.
کرونا تا کی ادامه دارد؟ آیا شیوع کرونا متوقف میشود؟
پیشبینیهای انجام شده، حاکی از آن بود که احتمالا با شروع فصل گرم، شیوع این بیماری متوقف شود، اما متاسفانه در کشورهایی مثل مالزی که هوا در شرایط مطلوبی قرار دارد، این بیماری همچنان شایع است. از همین رو، زمان قطعی برای توقف این بیماری فعلا ثبت نشده است.
چه ماسکی برای ویروس کرونا مناسب است؟
ماسکهای N95، ماسکهای فیلترداری هستند که زمان مصرف ۸ ساعتی دارند و البته نفس کشیدن با آنها برای افراد سالم، چندان ساده نیست، اما این نوع از ماسکها، بهترین نوع ماسکها هستند.
آیا در طب اسلامی و طب سنتی، توصیهای برای جلوگیری و درمان کرونا وجود دارد؟
با توجه به ناشناخته بودن این ویروس در دنیا، توصیههایی که در طب اسلامی برای تقویت سیستم ایمنی وجود دارد، فقط میتواند برای جلوگیری از ابتلا به این بیماری کمک کننده باشد و درمانی برای آن وجود ندارد.
آیا ویروس کرونا ساخته بشر است؟
بسیاری از افراد اینطور تصور میکنند که ویروس کرونا ساخت بشر و به نوعی سلاح میکروبی برای مقابله با جمعیت زیاد بشر است، اما دانشمندان این حوزه بیان میکنند که ما در این صورت نقش انسان را بسیار پررنگ دیدهایم، درحالی که اینطور نیست و بروز چنین ویروسهایی بیشتر از آنکه حاصل ساخت بشر باشد، به دلیل عدم روش صحیح زندگی و استفاده نادرست از طبیعت است.
آیا کرونا همان سارس است؟
کرونا ویروس جدید، یکی از ویروسهای خانوادهایی است که سارس نیز جزو آن است که سال ۲۰۰۳ در چین شیوع زیادی پیدا کرد.
وضعیت و آمار کرونا در ایران (به روزرسانی در شنبه ۱۲ اسفند)
طبق آخرین اخبار اعلامی رسمی در روز شنبه، ۱۰ اسفند ۱۳۹۸، رئیس روابط عمومی وزارت بهداشت ایران، کیانوش جهانپور، آمار کلی مبتلایان را ۱۵۰۱ نفر اعلام کرد که ۶۶ نفر از آنها نیز جان خود را از دست دادهاند و ۲۹۱ نفر هم بهبود یافته اند.
لطفا برای اطلاع کامل از آمار مبتلایان، فوت شدگان و بهبود یافتگان ویروس کرونا به این مطلب مراجعه کنید (آخرین آمار مبتلایان و مرگ و میر ویرویس کرونا در ایران و جهان)
تاثیر این ویروس در وضعیت اقتصادی دنیا
چین در حال حاضر ۱۶٪ از تولید جهانی را در دست دارد و شیوع ویروس کرونا، تاثیر منفی زیادی بر اقتصاد این کشور داشته است. به طور کلی، تعطیلی موقت کسب و کارها، رکود شدید مسافرتها، کاهش فعالیت خطوط هواپیمایی، آژانسهای مسافرتی و کسب و کارهایی با درآمد روزانه، مانند کافهها، رستورانها، دبیران حقالتدریس، دست فروشان و … از مهمترین موارد تاثیرات منفی شیوع ویروس کرونا بر اقتصاد چین و سایر کشورها مانند ایران بوده است.
در ایران، با توجه به نزدیکی به ایام نوروز، بسیاری از کسب و کارها، ضربه شدیدی خوردهاند و با ادامه این روند، احتمال ورشکستگی بسیاری از افراد، بالاست.
در این مقاله تلاش شد مهمترین دغدغههای این روزهایمان را با بررسی منابع صحیح گردآوری کنیم. امیدواریم با همت همگانی و تدبیر درست، این ویروس به زودی از کشور و دنیا ریشه کن شود و روزهای خوش و بدون ترس و نگرانی را تجربه کنیم.
سایر منابع
Coronavirus emergency: here’s what we know so far
Coronavirus World Health Organization
WHO Coronavirus disease (COVID-19) outbreak
Coronavirus Prevention & Treatment by CDC
Quality Sleep, Your Immune System, and the Coronavirus Outbreak
How the New Coronavirus Spreads and Progresses
Economic impact of coronavirus outbreak deepens