تب و لرز

تب عبارت است از افزایش دمای بدن و رسیدن آن به سطحی بالاتر از حد طبیعی و به خودی خود بیماری محسوب نمی‌شود بلکه نشانه وجود اختلال یا بیماری است. تب، یکی از واکنش‌های بدن در برابر عفونت است و مکانیسم‌های دفاعی بدن را افزایش می‌دهد.

علل ایجاد

بدن در هنگامی که واکنش‌های ایمنی به مبارزه با ویروس‌ها یا باکتری‌ها می‌پردازند دمای بیش از حد تولید می‌کند.
با شیوع کمتر ممکن است تب در اثر واکنش به بیماری التهابی، آلرژی یا بعضی بیماری‌های غیرعفونی دیگر ایجاد شود.
دمای بدن به وسیله غده هیپوتالاموس که در مغز قرار دارد و مانند ترموستات عمل می‌کند کنترل می‌شود. هیپوتالاموس با به حرکت درآوردن خون از پوست به سطح داخل بدن و کاهش مقدار حرارتی که از پوست هدر می‌رود، دمای بدن را در سطح بالاتری نگه می‌دارد.
لرز که با انقباض عضلات همراه است نیز به افزایش تولید حرارت کمک می‌کند. وقتی که هیپوتالاموس دمای بدن را به سطح پایین‌تری می‌رساند، بدن با به حرکت درآوردن خون به سطح پوست و ایجاد عرق و دمای اضافی را از خود دور می‌کند. ممکن است با پایین آمدن دمای بدن نیز لرز ایجاد شود.

چگونه می‌توان به بهبود کودک مبتلا به تب کمک کرد؟

• با دادن مقدار زیادی نوشیدنی سرد (مثل آب همراه با عصاره لیموی تازه)
• آزاد کردن لباس‌ها و مرطوب کردن پوست به وسیله پارچه خیس
• با دادن شربت استامینوفن (و نه آسپیرین) به کودکان بالای ۳ماه

توجه

در صورت وجود علایم مننژیت در کودک (تب + سردرد شدید، ترس از نور، درد و سفتی گردن در هنگام جلو آوردن سر، منگی یا خواب آلودگی وجود نقطه‌های مسطح بر روی پوست که در اثر فشاردادن با لیوان شیشه‌ای از پوست کودک محو نمی‌شوند)، فورا آمبولانس درخواست کنید یا به سرعت کودک را به بیمارستان ببرید.
چنانچه کودک زیر ۶ماه دچار تب شده است بدون تاخیر او را به نزد پزشک ببرید.
تب مقاوم یا عود کننده بدون توجیه نیاز به بررسی کامل پزشکی دارد.

درمان‌های مرسوم

معمولا در کودکان، تب ناشی از عفونت دستگاه تنفسی فوقانی (مثل سرماخوردگی)، بدون نیاز به درمان طبی پس از دو تا سه روز قطع می‌شود.
اما در صورتی که تب کودک به بالای ۳۹ درجه سانتی‌گراد رسید او را به نزد پزشک ببرید.
همچنین اگر تب کودک بیش از ۴۸ ساعت طول کشید، حتی اگر همه چیز طبیعی به نظر می‌رسد باید کودک به وسیله پزشک معاینه شود، زیرا تب مقاوم ممکن است نشانه عفونت میکروبی باشد که حایز اهمیت است.

درمان تغذیه ای

مکمل‌های ویتامین C را می‌توان در ۳ یا ۴ دوز و در مجموع به مقدار ۵۰۰ تا ۱۰۰۰ میلی‌گرم در روز به منظور کمک به کاهش تب همراه با عفونت خفیف به کودک داد.

پرسش و پاسخ

• آیا ممکن است وجود عفونت در کودکان با تب همراه نباشد؟

بله. در چند ماه اول بعد از تولد، به ویژه در نوزادان نارس، ممکن است عفونت با تب همراه نباشد و حتی دمای بدن نوزاد به پایین‌تر از حد طبیعی نیز برسد.
معمولا در این موارد، نوزاد بیش از حد سست و بی‌حال است و ممکن است شیر نخورد.

• درباره تب همراه با تشنج در کودکان توضیح دهید.

بخش عمده‌ای از تشنج‌های دوران کودکی همراه با تب روی می‌دهد.
تشنج در اثر فعالیت غیرطبیعی سلول‌های مغزی ایجاد می‌شود و سفت شدن دست و پا در چند ثانیه بعد، انقباض و انبساط ریتمیک اندام‌ها و صورت بروز می‌کنند.

تب همراه با تشنج اغلب در کودکان ۶ ماهه تا ۴ ساله روی می‌دهد و گاهی نخستین نشانه بیماری است.
تشنج‌های توام با تب تقریبا در ۴% کودکان زیر ۴ سال ایجاد می‌شود و در بسیاری از موارد بیش از یک بار روی نمی‌دهد.
مدت تشنج‌ها معمولا کمتر از ۵ دقیقه است و به ندرت با آسیب مغزی همراه است.
تشنج اگر چه برای والدین کودک وحشتناک است اما اغلب با عارضه ای همراه نیست.

چنانچه کودک به دنبال تب دچار تشنج شد بدون اتلاف وقت او را روی شکم یا پهلو بخوابانید.
اشیاء سخت و نوک تیز را از کودک دور کنید و دکمه‌های لباس کودک را باز و لباس را آزاد کنید.
جلوی حرکات بدن کودک را نگیرید.
چیزی در دهان کودک قرار ندهید.
پس از پایان تشنج و به هوش آمدن کودک او را به یک مرکز پزشکی ببرید.

منبع: کتاب راهنمای جامع سلامت در خانواده