دلایل ناباروری نه تنها درحال افزایش می‌باشد بلکه دلایل ایجاد آن نیز بسیار گسترده و پیچیده شده است. با افزایش درمان‌های گوناگون بارور کردن مانند لقاح خارج رحمی، در این مقاله هدف ما این است که با ارائه راهکارهایی شما را در صدد ایجاد حاملگی طبیعی سوق دهیم.
در این مقاله ما شما را با علل مختلف ناباروری در مردان و زنان و راهکارهای موثر و طبیعی برای جلوگیری از ایجاد این مشکل آشنا می‌کنیم در این مقاله با ما باشید.
علت ناباروری چیست؟
ناباروری میتواند ریشه‌های مختلفی داشته باشد اگرچه که بیشتر علل ناشناخته است و قابل توضیح نیست اما سایر دلایل تقریباً دلایل فیزیولوژیک هستند مثل:
- اختلال در تخمک گذاری
- اختلال رحمی صفاقی
- اختلالات لوله رحمی
علل ایجاد کننده ناباروری در زنان عبارتند از:
- اختلالات تخمک گذاری
- سندروم تخمدان پلی کیستیک
- کم کاری یا پرکاری تیروئید
- اندومتریوز
- فیبروئیدها
با درک مکانیسم این بیماری ها متخصصان تغذیه میتوانند تاثیرات رژیم غذایی و سبک زندگی بر روی سلامت افراد را ارزیابی کنند و به سلامت هورمون ها، اسپرم ها و سبک زندگی کمک کنند.
سلامت اسپرم
ممکن است در اکثر موارد افرادی که به متخصصان باروری مراجعه میکنند زنان باشند اما باید بدانید یک سوم علل ناباروری و عقیم بودن از مردان ناشی میشود.
لذا ارزیابی عامل سلامت مردان موضوع حائز اهمیتی است.
به طور کلی سه نگرانی اصلی برای سلامت اسپرم وجود دارد:
- غلظت کم اسپرم
- قدرت حرکت پایین اسپرم
- اختلالات ریخت شناسی اسپرم
متخصصان طب سوزنی اعتقاد دارند که غلظت و توانایی حرکت اسپرم، معمولاً با تغییر در رژیم غذایی و سبک زندگی میتواند بهبود پیدا کند.
در روشهای درمانی مختلف مانند طب سوزنی با افزایش جریان خون به بیضه کیفیت اسپرم را بهبود می‌بخشد.
اگرچه در موارد غیرنرمال بودن وضعیت ریخت‌شناسی اسپرم، فاکتورهای محیطی مختلفی تاثیرگذار است.
چه عواملی سلامت اسپرم را تحت تاثیر قرار می‌دهد؟
۱- حمل تلفن همراه در جیب شلوار
به طور کلی مردانی که بیضه‌های خود را در معرض گرما و اشعه قرار می‌دهند، سلامت اسپرم خود را تحت شعاع قرار می‌دهند.
۲- تمایل مردان به پوشیدن ساپورت‌های ورزشی
پوشیدن ساپورت‌های ورزشی میتواند باعث افزایش دمای بیضه‌ها شود که برای سلامت و تولید اسپرم مضر است.
با توجه به این موضوع که در طی چهار سال اخیر اسپرم مردان ۵۰-۶۰ درصد کاهش داشته و درمان سلامت اسپرم، موضوعی نیست که بتوان به راحتی از آن عبور کرد.
چهار رکن سلامتی در درمان ناباروری و نازایی
متخصصان تغذیه با ترکیب کردن چهار رکن سلامتی یعنی:
- تغذیه
- خواب
- آرامش
- ورزش
میتوانند به درمان نازایی افراد کمک کنند.
در انگلستان در حال حاضر تخمین زده شده که از هفت جفت زوج یک زوج نابارور است.
ناباروری یکی از مهمترین معضلات جامعه مدرن امروز است لذا اکثر افراد نیاز به درمان ها و رژیم درمانی هایی و مشاوره دارند تا به مسائل باروری شان رسیدگی کنند.
۱- تغذیه
مشکلات باروری بسیار پیچیده و متنوع است از تولید هورمون جنسی گرفته تا اختلال در پروتئین حامل هورمون و سم زدایی هورمون.
لذا مکانیسم‌ها و مسیرهای متعددی وجود دارد که باید بررسی شوند و طبیعتاً مداخلات تغذیه ای یکی از کلیدی ترین نکات برای کمک به حل این مشکلات است.
نکات کلیدی تغذیه ای برای رفع نازایی شامل:
گلوتن
وجود گلوتن در رژیم غذایی می تواند سلامت تیروئید افراد را تحت تاثیر قرار دهد که این منابع خود باعث ایجاد مشکلات باروری میشود.
تیروئید برای عملکردهای مختلفی از جمله: تنظیم سوخت و ساز، تولید انرژی و سطح هورمون بسیار مهم است.
اگر تیروئید کم کار و یا پرکار شود میتواند در تنظیم تخمکگذاری تاثیر بگذارد و باعث کاهش قدرت باروری شود.
الکل
مصرف بیش از حد الکل می تواند باعث افزایش تولید OH-17 پرگننولون، در مسیر هورمون‌های استروئیدی شود.
این میتواند هورمون کورتیزول را افزایش دهد.
همچنین با کاهش DEEA (هورمون دی هیدرو اپی آندرسترون سولفات) میتواند تولید هورمون جنسی را کاهش دهد.
لبنیات
مصرف محصولات لبنی میتواند موجب افزایش هورمون های جنسی اگزوژن شود که میتواند بر تعادل هورمون‌های افراد تاثیر بگذارد.
به یاد داشته باشید قطع لبنیات رژیم غذایی گزینه مناسبی نیست اما پیشنهاد ما این است که به بیمار را متقاعد کنید تا به جای لبنیات کم چرب از لبنیات پرچرب استفاده کند تا باعث کاهش ریسک ناباروری شود.
به یاد داشته باشید هر چه مصرف محصولات لبنی کم چرب بیشتر باشد احتمال ناباروری بیشتر است.
استروژن‌های اگزوژن
مواد خارجی هستند که ساختار مشابه استروژن دارند و با اشغال گیرنده های استروژن باعث اختلال دستگاه درون ریز میشوند.
منابع این مواد در رژیم غذایی افراد شامل:
مواد غذایی غیر ارگانیک یا پلاستیک هایی که برای نگهداری مواد غذایی استفاده میشه( برای مثال ظروف یکبار مصرف)
اسید فولیک
اسید فولیک یکی از مهمترین مکمل هایی است که مصرف آن قبل از بارداری توصیه میشود.
میزان دوز توصیه شده آن ۴۰۰ میکروگرم روزانه است که به منظور جلوگیری از ابتلا به بیماری نقص ایمنی در فرزند و آمادگی بدن برای بارداری استفاده میشود.
ویتامین های C و E
این ویتامین‌های آنتی اکسیدان از سم زدایی کبد حمایت میکنند و به حفظ تعادل هورمون در زنان و مردان کمک میکند.
ویتامین D
ویتامین D به کاهش التهاب و استرس اکسیداتیو کمک میکند.
در حالی که در درمان هایپر آندروژنیسم(موهای زائد) در زنانی که از سندرم تخمدان پلی کیستیک رنج می‌برند نیز نقش دارد.
زینک
این ماده معدنی نه تنها برای سلامت اسپرم مهم است بلکه به عنوان یک آنتی‌اکسیدان میتواند باعث کاهش عوامل ایجاد استرس اکسیداتیو در زنان شود.
۲- خواب
خواب یکی از مهم ترین ستون های سلامتی است
پژوهشگران اعتقاد دارند که خواب یکی قدرتمندترین ابزاری است که ما برای بهبود همه جنبه های سلامتی خود ، از جمله تولید مثل باید داشته باشیم.
به طور میانگین ما باید هشت ساعت خواب با کیفیت داشته باشیم.
مطالعات نشان داده است، مردانی که از خواب محروم هستند از کاهش قابل توجهی تسترون رنج می‌برند.
علاوه بر این، مطالعات انجام شده بر روی زنانی که کمتر از شش ساعت در شب می‌خوابند ، نشان می‌دهد که میزان FSH آنها تا ۲۰ درصد کاهش می‌یابد.
همچنین باید توجه داشته باشید که کافئین و الکل هم عامل اصلی ایجاد اختلال در توانایی و کیفیت خواب هستند.
۳- آرامش
همانطور که همه ما می‌دانیم امروزه نداشتن آرامش و استرس زیاد علاوه بر موضوع باروری و نازایی، تمام زندگی ما را تحت تاثیر قرار داده است.
یک بدن تحت استرس تقریباً به سادگی نشان می‌دهد که آماده بارور شدن نیست.
ناباروری و استرس باعث ایجاد یک چرخه معیوب میشود و فشار بیشتر، زمانی به بیمار وارد میشود که احساس کند باید از توصیه‌های مختلف پزشکان عمومی و سایر پزشکان پیروی کنند.
بیشتر بخوانید: تاثیر استرس بر باروری و تخمک گذاری
۴- ورزش
وقتی صحبت از ورزش میشود نکته حائز اهمیت آن است که اعتدال باید رعایت شود. به این معنی که هم عدم ورزش و هم ورزش زیاد از حد میتواند به ایجاد مشکلات باروری منجر شود.
بر اساس یکی از تحقیقات اخیر محققان دریافته اند که ورزش سنگین (یعنی بیش از ۶۰ دقیقه در هر جلسه) افراد را در معرض خطر عدم تخمک گذاری قرار می‌دهد.
از طرف دیگر ورزش با بهبود سطح انسولین در زنانی که از تخمدان پلی کیستیک و یا افزایش وزن رنج می‌برند، میتواند باعث از سرگیری چرخه تخمک گذاری شود.
همانطور که مشاهده کردید عوامل بسیار مختلفی در باروری زنان و مردان اهمیت دارد.
خوشبختانه از آنجا که مراقبت های بهداشتی در حال تحول است با ترکیب تحقیقات و آزمایش های عملکردی زوجین با درک بیشتری از چالش های پیش روی خود با این موضوع روبرو خواهند شد.
به چه مراکزی برای درمان ناباروری مراجعه کنیم؟
زوجها برای درمان ناباروری باید به مراکز سرشناس و معتبر در زمینه درمان ناباروری مراجعه کنند. مراکزی که در آنها متخصص ناباروری مردان، متخصص ناباروری زنان و جنین شناس وجود داشته باشند و مشکلات و احتمالهایی که باعث ناباروری در مردان و زنان میشود به طور کامل بررسی شود. بهترین مراکز، مراکزی هستند که تمامی این بخشها در آنها وجود داشته باشد و به صورت تیمی برای درمان ناباروری اقدام کنند.
در این شرایط بیمار مجبور نیست برای انجام آزمایشهای مختلف و تکمیل پروندهاش به مراکز درمانی مختلف مراجعه کند. مراکزی که در وهله اول تشخیص درستی از ناباروری و دلایل ناباروری مراجعان خود داشته باشند و با بهترین انتخاب برای درمان آنها اقدام کنند. به طور کلی مراکز درمانی داریم که موفقیت در آنها ۱۰ درصد است و مراکزی که موفقیت در آنها بیش از ۳۰ درصد است. مشخص است که اگر به مراکز درمانی دوم مراجعه شود، نتیجه بهتری به دست خواهد آمد. بنابراین با مشاوره با پزشک و انجمن ناباروری می توان با مراکز معتبر و صاحبنام در زمینه درمان آشنا شد و برای درمان به آنها مراجعه کرد.
از اهمیت روند درمان ناباروری چه می دانید
یکی از مهم ترین نکاتی که موفقیت روند درمان را بیشتر میکند، رعایت فاصله درمانهاست. در صورتی که فاصله درمانها رعایت نشود احتمال از بین رفتن تاثیر داروها در زوج زیاد میشود و روند درمان با اختلالهایی روبه رو میشود که بر نتیجه درمان نیز تاثیر میگذارد. این مسئله با توجه به هزینه‌هایسرسام آور درمان ناباروری در کشور بار مضاعفی را بر مشکلات زوجها اضافه میکند. از سوی دیگر با توجه به افزایش سن زوج بهتر است آنها روند درمان را به تعویق نیاندازند زیرا شانس درمان برای زنان ۴۰ ساله ۱۰ تا ۱۵ درصد و برای زنان ۲۵ تا ۳۲ ساله ۳۰ تا ۳۵ درصد است.
این نکته را در درمان ناباروری جدی بگیرید
زوجهای نابارور باید توجه داشته باشند که در حال حاضر ۵۰ مرکز برای درمان ناباروری با حضور متخصصان مختلف در حوزه تشخیص و درمان در کشور فعالیت میکنند که انتخاب بهترین آنها باید با مشاوره و بررسی با صاحبنظران این حوزه انجام شود. چرا که مراجعه به مرکزی که توانایی کامل در تشخیص و انتخاب درمان مناسب برای زوجها را نداشته باشد صرفا تلف کردن وقت مفید، صرف هزینه‌هایگزاف و در نهایت تشخیص نادرست علت ناباروری و دستکاریهای بیهوده بدن زن و شوهر است که هرکدام میتواند تاثیر های منفی بر روند درمان ناباروری آنها داشته باشد.
هزینه‌های درمان ناباروری چقدر است؟
از آنجا که بسیاری از تجهیزات و داروهایی که برای درمان ناباروری در کشور مورد استفاده قرار می گیرد وارداتی است، تحریمهای اخیر تاثیر زیادی بر هزینه‌هایتامین دارو و تجهیزات داشته و این مسئله موجب شده تا هزینه‌هایدرمان ناباروری دو برابر شود.
در حال حاضر هزینه هر دوره درمان ناباروری اعم از دارو، خدمات پاراکلینیکی و اتاق عمل بسته به میزان مشکلات زوجها بین ۵/۲ تا ۵ میلیون تومان است و هر زوج برای درمان باید ۳ تا ۴ دوره درمانی را پشت سر بگذارد که بخشی از این هزینه ها مربوط به بخش تشخیص دلایل نازایی برای برخی از زوجهاست. در این شرایط جراحیهای تشخیصی به زوجها توصیه میشود که در کنار سونوگرافی و آزمایشهای مختلف حدود ۵۰ تا ۵۰۰ هزار تومان هزینه دارد. مابقی هزینهها در بخش درمان مربوط به داروهایی است که باید توسط زوج مصرف شود. نسخه ها و داروهایی که گاهی باید ۳ تا ۴ بار برای درمان قطعی برای زوج تجویز شود.
در چه شرایطی باید فورا برای درمان اقدام کرد؟
شرایطی برای مردان و زنان وجود دارد که در صورت بروز آنها نیاز به ۱۲ بار تلاش برای بچهدار شدن به مدت یک سال نیست و زوج باید هر چه زودتر برای درمان اقدام کند.
- در صورتی که بیضه مرد دچار عفونت ناشی از جراحی شده باشد یا ضربه خورده باشد.
- اگر رویش موها در بدن مرد به صورت نرمال و طبیعی نباشد.
- مردانی که دچار کوتاهی یا بلندی قد مفرط هستند.
- افرادی که سابقه ناباروری در خانواده آنها وجود دارد نیز باید مانند گروه های قبلی باید زودتر برای درمان اقدام کنند.
- زنانی که سابقه جراحی در ناحیه شکم داشتند یا سابقه چسبندگی در ناحیه شکم داشتند نیز در این گروهاند.
- در صورتی که سن زنی از مرز ۳۵ گذشته باشد یا سن زوج به طور کلی بالا باشد نیز باید سریعتر برای درمان اقدام کند و نیازی نیست تا ۱۲ مرحله را پشت سر بگذارد.
از اهداءتخمک چه میدانید
حال باید دید که اهدا تخمک در چه شرایطی و برای چه گروهی از زنان انجام میشود:
- افرادی که با توجه به تحریک تخمکگذاری و مصرف داروهای تجویز شده پاسخی از سوی تخمدانها دریافت نمیکنند و زنانی که به ذخیره پایین تخمدان مبتلا هستند.
- زنانی که سقط مکرر غیرقابل درمان و شکستهای مکرر روشهای باروری خارج رحمی را تجربه میکنند و دست کم ۳ بار ناموفق بودهاند.
- افراد مبتلا به بیماری ژنتیکی که بیماری از طریق مادر به فرزند قابل انتقال است و با استفاده از روشهای آزمایشگاهی در دسترس و تشخیص متخصص ژنتیک بیماری قابل شناسایی و درمان نیست، در این شرایط نیز میتوان از درمان های جایگزین استفاده کرد.
- در افرادی که ناباروری در سنین بالا را تجربه میکنند در صورتی که زن بیش از ۴۰ سال داشته باشد نیز این شیوه توصیه میشود.
